PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

 

احكام نماز

 

1– اگر در نماز موبایل زنگ بزند ، آن را  قطع کنیم و یا اینکه ببینیم چه کسی بوده   است  یا اینکه پیامک رسیده را بخواهیم چه حکمی دارد ؟
پاسخ – این سوال دو بخش دارد . شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که در حال خواندن نماز هستید ، تلفن همراه شما زنگ بزند . با یک دست آن را قطع می کنید و نماز را ادامه می دهید . در این حد اشکالی ندارد . اما در بخش دوم که گفته شده شخص در میان نماز پیامک بخواند ، ممکن است که اگر مبالات نماز به هم نخورد و طول نکشد نماز باطل نباشد. اما سوال من این است که آیا در نماز جای این کارها است ؟ لااقل این کار کراهت دارد . چونکه ما در نماز داریم که اگر شخص برای شنیدن سخن دیگری ساکت شود که حرف او را گوش دهد ، در صورتیکه مبالات نماز به هم نخورد باطل نیست اما کراهت دارد . اگر هم مبالات به هم بخورد نماز باطل است . اگر شما در نظر خود بخواهید به دیدار یک شخصیت بزرگ و محترمی بروید آیا با تلفن همراه روشن می روید ؟ معمولاً آن را خاموش می کنید و مراقب هستید که سر و صدایی نباشد . انسان در حال سخن گفتن با خالق هستی است که هرچقدر شما او را بزرگ فرض کنید ، خداوند بزرگتر از آن است . هرچه قدر مقام را بالا فرض کنید در مقابل مقام بالای الهی هیچ است . لذا انسان قبل از نماز باید توجه به این امور داشته باشد . اگر سر و صدای تلویزیون است فرد در جایی نماز بخواند که سرو صدا نباشد . اگر افرادی با یکدیگر صحبت می کنند برای نماز به جایی برود که سروصدای آنها مزاحم نباشد . گوشی تلفن را کناری بگذارد و بعد ازنماز آن را ببیند . اما اگر مبالات نماز به هم نخورد و در نماز حرفی زده نشود ، نماز باطل نیست . ولی ما یک نماز صحیح داریم و یک نماز مقبول . بعضی از نمازها صحیح هستند اما نمره نمی گیرند و قبول نمی شوند .

 

2 -  آیا صرف اینکه فرد می خواهد نماز قضا بخواند می تواند آن را نشسته بخواند ؟
پاسخ – شخص اگر می تواند نماز را ایستاده بخواند نباید نشسته بخواند . نماز قضا نیز حکم نماز واجب و یومیه را دارد . یعنی قضای نماز های واجب یومیه حکم اصل نماز را دارد . در نماز مستحب اشکالی ندارد . اگر کسی نشسته بخواند مانعی ندارد ولی اگر ایستاده بخواند ثواب آن بیشتر است . و اگر نشسته خواند بهتر این است که دو برابر بخواند . یعنی اگر نماز دورکعتی است بهتر است دو نماز دورکعتی به همان نیت بخواند . اما در نماز واجب و قضای نماز واجب مانند نماز صبح، اگر کسی می تواند ایستاده بخواند نباید نشسته بخواند . بسیاری از فقها فرموده اند که اگر کسی الان نمی تواند ایستاده نماز بخواند و نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را نشسته می خواند ، نماز قضای گذشته را نمی تواند نشسته بخواند. مگر اینکه امیدی نداشته باشد که دیگر بتواند ایستاده نماز بخواند . مثلاً فرد کهنسالی است و پا درد و کمر درد دارد و امیدی ندارد که بتواند در آینده نمازهای قضا را ایستاده بخواند ، در این صورت می تواند نشسته بخواند . اما فرد سالم و یا کسی که امید دارد در آینده بتواند نمازهای قضا را ایستاده بخواند ، مثلاً الان پای او شکسته است و ممکن است یک یا دو ماه دیگر خوب شود ، نمی تواند نشسته بخواند .
3 -  اگر ما مثلاً در رکعت دوم نماز باشیم و فراموش کرده باشیم که در رکعت دوم هستیم و بجای سوره ی حمد تسبیحات اربعه را بخوانیم . اما در هنگامی که می خواهیم به رکوع برویم به خاطر بیاوریم که باید سوره ی حمد را می خوانده ایم . آیا می توانیم در همانجا سوره ی حمد و توحید را بخوانیم یا باید نماز را دوباره بخوانیم ؟
پاسخ – چون در رکعت دوم نماز حتماً باید حمد وسوره خوانده شود و تسبیحات اربعه کفایت نمی کند . اگر کسی عمداً تسبیحات اربعه بخواند نماز صحیح نیست . اما اگر فراموش کرده باشد و سهواً تسبیحات اربعه را بخواند ، دو فرض دارد: اگر قبل از رفتن به رکوع متوجه شد باید رها کند و حمد و سوره را از ابتدا بخواند .  اما اگر به رکوع رفته باشد دیگر محل خواندن حمد و سوره گذشته است ، چون عمداً نبوده نماز را ادامه می دهد و صحیح است .
13 – من در هنگام خواندن نماز زیاد شک می کنم آیا نماز من صحیح است یا خیر  ؟
پاسخ – اگر زیاد شک می کنید به شک خود اعتنا نکنید . اگر نماز را خوانده اید و بعد از آن شک می کنید که درست خوانده اید و صحیح بوده است یا خیر انشاء اله صحیح بوده ولازم نیست آن را تکرار کنید  . اگر وسط نماز شک دارید که کلمه ای را صحیح خوانده اید یا نه و یا عملی را درست بجا آورده اید یا نه، باز هم اعتنا نکنید و انشاء اله نماز شما صحیح است تا این حالت شما بر طرف شود .
14 – اگر پدری نماز خود را نخواند و پسر بزرگ نداشته باشد آیا به عهده ی دختر بزرگ است یا خیر؟
پاسخ – بر عهده ی دختر بزرگ نیست . ایشان گفته اند پسر بزرگ ندارد . اگر فرد یک پسر هم دارد بر عهده ی او است . حتماً لازم نیست که پنج پسر داشته باشد و نماز و روزه ها بر عهده ی بزرگترین آنها باشد . اگر یک پسر هم دارد نماز و روزه های قضا به تفسیری که گفته شده بر عهده ی همین یک پسر است . اگر شخص فرزند پسری نداشته باشد بر عهده ی دخترها نیست. اما درصورتی که  آنها نیز برای پدر بجا بیاورند کار خوبی است و می توانند این کار را انجام دهند. در همان مورد نیز که میت فرزند یا فرزندان پسری دارد ، اگر پسران دیگر که کوچک تر هستند و یا دختران همکاری کنند یا بجا بیاورند اشکالی ندارد و کار خوبی است . اما از لحاظ حکم شرعی وظیفه ی پسر بزرگ است .
15– اگر کسی عذر شرعی داشته باشد و نتواند نماز خود را بجا بیاورد آیا آن نماز، قضا یا کفاره دارد یا خیر؟
پاسخ – در مدتی که خانم ها عذر شرعی دارند نماز و روزه بر آنها واجب نیست.  روزه های آن ایام قضا دارد  و بعداً باید بجا بیاورند . اما نماز ها قضا و کفاره ندارد . روزه ها هم کفاره ندارند اما قضای آنها را باید تا قبل از ماه رمضان سال بعد بجا بیاورند .
17 خانم ها نماز می خوانند حالت دست آنها در سجده باید – وقتی که چگونه باشد ؟ آیا کافی است که کف دست آنها بر روی زمین باشد یا اینکه باید تا آرنج بر روی زمین باشد؟
پاسخ- خانم ها بر خلاف آقایان مستحب است که در سجده ی نماز جمع و جور باشند . آقایان زمانی که دست خود          را می گذارند باید دست ها باز باشد . موقعی که خانم ها کف دست ها را می گذارند، اگر قسمت آرنج را هم روی زمین بگذارند اشکالی ندارد و نماز صحیح است .

19– آیا می توان نمازهای قضای خود را با شخص دیگری قسمت کرد تا زودتر تمام شود ؟
 پاسخ – خیرنمی توان قسمت کرد .  هرکس نماز قضای خود را باید خودش بخواند . حتی اگر فردی داوطلبانه هم بخواهد نماز قضای کسی را بخواند نمی تواند این کار را بکند . مثلاً یک نفر به مادر و یا مادر بزرگ خود که توانایی ندارد بگوید من بخشی از نماز های قضای شما را می خوانم، درست نیست . اما اگر آن شخص مرده باشد و از دنیا رفته باشد نماز قضای او را می توانند تقسیم کنند و چند نفری بخوانند ، این کار اشکالی ندارد .

13 – من در هنگام خواندن نماز زیاد شک می کنم آیا نماز من صحیح است یا خیر  ؟
پاسخ – اگر زیاد شک می کنید به شک خود اعتنا نکنید . اگر نماز را خوانده اید و بعد از آن شک می کنید که درست خوانده اید و صحیح بوده است یا خیر انشاء اله صحیح بوده ولازم نیست آن را تکرار کنید  . اگر وسط نماز شک دارید که کلمه ای را صحیح خوانده اید یا نه و یا عملی را درست بجا آورده اید یا نه، باز هم اعتنا نکنید و انشاء اله نماز شما صحیح است تا این حالت شما بر طرف شود .
14 – اگر پدری نماز خود را نخواند و پسر بزرگ نداشته باشد آیا به عهده ی دختر بزرگ است یا خیر؟
پاسخ – بر عهده ی دختر بزرگ نیست . ایشان گفته اند پسر بزرگ ندارد . اگر فرد یک پسر هم دارد بر عهده ی او است . حتماً لازم نیست که پنج پسر داشته باشد و نماز و روزه ها بر عهده ی بزرگترین آنها باشد . اگر یک پسر هم دارد نماز و روزه های قضا به تفسیری که گفته شده بر عهده ی همین یک پسر است . اگر شخص فرزند پسری نداشته باشد بر عهده ی دخترها نیست. اما درصورتی که  آنها نیز برای پدر بجا بیاورند کار خوبی است و می توانند این کار را انجام دهند. در همان مورد نیز که میت فرزند یا فرزندان پسری دارد ، اگر پسران دیگر که کوچک تر هستند و یا دختران همکاری کنند یا بجا بیاورند اشکالی ندارد و کار خوبی است . اما از لحاظ حکم شرعی وظیفه ی پسر بزرگ است .
15– اگر کسی عذر شرعی داشته باشد و نتواند نماز خود را بجا بیاورد آیا آن نماز، قضا یا کفاره دارد یا خیر؟
پاسخ – در مدتی که خانم ها عذر شرعی دارند نماز و روزه بر آنها واجب نیست.  روزه های آن ایام قضا دارد  و بعداً باید بجا بیاورند . اما نماز ها قضا و کفاره ندارد . روزه ها هم کفاره ندارند اما قضای آنها را باید تا قبل از ماه رمضان سال بعد بجا بیاورند .
16– پدر من میان دختر ها و پسرهای خود تفاوت زیاد قائل است آیا این کار از لحاظ شرعی اشکال دارد یا خیر؟ ( متفرقه )
پاسخ – اگر این تبعیض قائل شدن به گونه ای است که به یکی از آنها احترام می گذارد و یا هدیه می دهد و برای دیگری این کار را نمی کند  . یا با یکی از آنها زیاد تندی می کند و با دیگری کمتر یعنی طوری که معلوم است مابین آنها فرق می گذارد ، گفته اند در صورتی که این کار موجب اختلاف ، فتنه و فساد شود و مابین آنها کدورت ایجاد کند  حرام است و جایز نیست . اما اگر در آن حد هم نباشد کراهت دارد . حتی اگر فرزندی از جهاتی وضعیتی دارد که پدر می خواهد به او برسد باید طوری باشد که دیگران متوجه نشوند و موجب اختلاف نباشد .
خانمی گفته اند که مادر من طلاق گرفته آیا باز هم به شوهر من محرم است یا خیر؟ (محرمیت)
پاسخ – مادری که طلاق گرفته با پدر شما  دیگر محرم نیست اما با شوهر شما محرم است . بخاطر اینکه شوهر شما داماد او است و همچنان محرم می ماند و با طلاق گرفتن از شوهر، داماد بر شخص نامحرم نمی شود .
21 – خانمی که عذر شرعی دارد آیا می تواند آیه های سجده دار را گوش کند ؟ (متفرقه)
پاسخ – گوش دادن اشکالی ندارد اما خواندن آنها حرام است . دربرخی از جلسات گفته شده که الان به آیه ی      سجده دار رسیده ایم بنابراین خانم هایی که عذر شرعی دارند از جلسه بیرون بروند . لازم نیست از جلسه خارج شوند . خود آنها آیه را نخوانند اما اگر بشنوند اشکالی ندارد. زمانی هم که شنیدند سجده را باید بجا بیاورند . حتی با وجود اینکه  این افراد طهارت ندارند بازهم اشکالی ندارد، چون در سجده ی تلاوت آیات قرآن طهارت شرط نیست . یعنی با داشتن عذر شرعی و نداشتن طهارت هم فرض واجب است که فرد سجده ی تلاوت را بجا بیاورد .
22– اگر هنگام روزه بوی غذای غلیظ به حلق برود چه حکمی دارد ؟
پاسخ – بوی غذا باطل کننده ی روزه نیست و به حلق هم برسد اشکالی ندارد . البته غبار غلیظ حکم جداگانه ای دارد.
23-  آیا در رکعت اول نماز نافله ی شب باید حتماً سوره ی فاتحه خوانده شود  یا هر سوره ای را که بخواهیم    می توانیم بخوانیم ؟ در خصوص نافله ی صبح نیز برخی از افراد می گویند که باید سوره ی اعلی خوانده شود ، اما در مفاتیح الجنان نوشته شده که سوره ی قل یا ایها الکافرون را باید بخوانیم. لطفا ً در این خصوص توضیح دهید.
پاسخ – چون نماز شب جزو نمازهای مستحب است اگر سوره هم خوانده نشود اشکالی ندارد. یعنی حمد تنها هم کافی است، اما اگر سوره خوانده شود بهتر است . در نماز شب بعد از حمد هر سوره ای که خوانده شود از جمله سوه ی توحید اشکالی ندارد . غیر از سوره های سجده دار که حکم آنها جدا است. اما بهتر است که سوره هایی که وارد شده مانند سوره ی اعلی یا کافرون خوانده شود . ضمناً در کتاب ها ی مفصل ذکر شده که در هر رکعتی چه سوره ای خوانده شود تا شخص ثواب بیشتری ببرد . بنابراین سه مرحله ذکر شد: اولاً اگر در نماز شب حمد بدون سوره خوانده شود اشکالی ندارد .  دوماً در نماز شب می توان بعد از حمد هر سوره ی دلخواهی را خواند.  سوماً نماز شب با آن سوره های مفصلی که وارد شده خوانده شود، که این مورد سوم از همه بهتر است .  در هرصورت هر سه مورد صحیح است .
24 – ما یک زمینی در استان گیلان داریم و هرسال برای مسافرت به آنجا می رویم . مسافرت های ما معمولاً کمتر از ده روز است . یعنی در سال دو یا سه بار به آنجا می رویم ولی هر بار بیشتر از دو یا سه روز طول       نمی کشد. می خواستم بدانم با توجه به اینکه آن زمین متعلق به ما است و یک خانه ای نیز درآن ساخته ایم آیا ما باید نماز خود را شکسته بخوانیم یا خیر؟
پاسخ – داشتن زمین در جایی تأثیری در مسئله ندارد . اولاً آنجا وطن شما نیست . دوماً برای کار به آنجا مسافرت نمی کنید و بخشی از سال را نیز در آنجا سکونت ندارید . یعنی گهگاهی برای تفریح و یا بازدید  می روید . در نتیجه به فتوای مراجع تقلید مواقعی که کمتر از ده روز اقامت دارید نماز شما شکسته است و روزه نیز صحیح نیست .
27 – آیا ما تسبیحات اربعه را باید در نماز قضای خود یک بار بگوییم ؟
پاسخ – فتوای مشهور فقها و مراجع معظم تقلید این است که در رکعت سوم و چهارم نماز خواندن یک بار تسبیحات اربعه هم کافی است اما احتیاط مستحب آن است که سه بارخوانده شود . لذا در نماز قضا اگر شما یک بار هم تسبیحات اربعه را خواندید اشکالی ندارد .
36 – شوهر من فوت کرده و گاهی در نماز ها کاهلی می کرده است آیا الان من وظیفه ای دارم یا خیر؟
پاسخ – قضای نماز های همسر بر خانم واجب نیست . همچنان که اگر خانم از دنیا رفت ، نماز و روزه های قضای او بر شوهر او واجب نیست . وظیفه ی فرد این بوده که بجا بیاورد و اگر هم نتوانست وظیفه داشته که وصیت کند . اما خوب است که برای او بجا بیاورند .بنابراین اگر شوهر از دنیا رفته و در نماز کاهلی داشته است ، یعنی گاهی نماز نخوانده و یا نماز باطلی خوانده ، اگر فرزند پسر دارد به پسر او، اگر هم چند پسر دارد بر پسر بزرگ او واجب است و بر دیگران واجب نیست . بنابراین بر شما واجب نیست ولی به هرحال شوهراست و از دنیا رفته ، مخصوصاً اگر هم اموالی دارد به ورثه می رسد . اگر وارث صغیر ندارد و یا اگر هم دارد آنها که کبیر هست.

37 – آیا نماز میت بر خانم ها واجب است ؟
پاسخ – گفته نشده  که نماز میت فقط بر مردان واجب است . اگر مردی بر میت نماز خواند از دیگران ساقط است یا اگر خانمی بر میت نماز خواند از دیگران ساقط است . اگر یک میتی بود که هیچ کس نبود یک خانمی هم اطلاع دارد و می تواند بر این میت نماز بخواند، آن خانم باید بخواند .
54 – مدتی است که هنگام نمازخواندن حواسم پرت می شود و نمی فهمم که چه می گویم تا نمازم تمام می شود . باید چکار بکنم ؟
پاسخ – بعضی ها می گویند که ما در نماز کلاً حواسمان نیست یا در بخشی از نماز حواسمان نیست و حواس مان به جای دیگری می رود.  انسان باید ببیند که عوامل حواس پرتی برای شخص چیست . آیا جای خاصی نماز می خواند یا موقعیت خاصی دارد یا مکانی هست که موجب حواس پرتی می شود . مثلا کنار تلویزیون نمازمی خواند و حواسش پرت می شود یا اینکه خانه شلوغ است . پس انسان از این عوامل دور بشود یعنی جایی نماز بخواند که بتواند با حواس جمع نماز بخواند . اینکه گفته اند جزو مستحبات خانه ،داشتن نماز خانه است یعنی یک جای ویژه ی نماز ، شاید بخاطر این است که انسان بتواند با توجه بیشتر نماز بخواند . دیگر اینکه در خود نماز برنامه ای طراحی شده که جز مستحبات و آداب نماز است که اگر انسان آنها را رعایت بکند حواسش بیشتر جمع خواهد شد . اینکه گفته اند : جایی که روبروی تان در باز است نماز نخوانید و کراهت دارد البته نماز باطل نیست . یک اینکه جایی که محل عبور است کراهت دارد که نماز بخوانید . جایی که روبروی تان تصویر یا عکسی باشد حتی تصاویری که موجب حواس پرتی می شود اگر چه تصویر انسان  یا حیوان کراهت دارد . اگر عکس گل و گیاه باشد و توجه فرد را به خودش جلب کند کراهت دارد . پس بهتر است جایی بایستد که این تصاویر نباشد . دیگر این که شما در حال قیام به محل سجده نگاه کنید . معمولا نگاه به یک نقطه موجب تمرکز حواس است . در هنگام رکوع بین القدم روی زمین را نگاه بکنید و در هنگام تشهد بر دامن خود نگاه کنید . حتی گرداندن چشم کراهت دارد ولی نماز را باطل نمی کند . بازی کردن با انگشتان یا لباس موجب باطل شدن نماز نمی شود ولی کراهت دارد .بهتر از همه اینها توجه به معانی نماز است . مثلا وقتی می گوییم : ایاک نعبدو و ایاک نستعین و ... معانی نماز را از بَر داشته باشیم و ببینیم که چه می خوانیم  و بفهمیم . ممکن است که شما بگویید اینکارها برای ما امکان پذیر نیست . چرا امکان پذیر است اگر آن را کم کم شروع کنید . اول اینکه در قنوت توجه داشته باشید زیرا از خدا حاجت می خواهیم و توجه داشته باشیم که از خدا چه چیزی می خواهیم . بعد در مورد سجده حواس مان را جمع کنیم زیرا سجده نزدیکترین حالت نزدیکی انسان به خدا است و توجه بیشتر است و بعد اجزای دیگر نماز را با توجه بخواند تا کم کم تمام نماز را با توجه بخوانند .
59 – نماز خواندن بدون چادر چه حکمی دارد ؟ و نمازهایی که تابحال بدون چادر    خوانده ایم درست است یا خیر ؟
پاسخ – خانم ها بادیبا حجاب نماز بخوانند ولی حجاب ها تفاوت دارد . خانم باید در حال نماز تمام بدنش پوشیده باشد ، اگر صورت ، دستها و پاها تا مچ باز باشد و نامحرمی هم نباشد اشکالی ندارد . بسیاری از فقها می گویند که اگر نامحرم باشد باید پاها را هم بپوشانند اما نفرموده اند که حتما باید چادر باشد البته چادر حجاب برتر است . اگر خانمی با لباس گشادی که کامل باشد و بدون چادرنماز بخواند نمازش صحیح است . اگر لباسی که فرد پوشیده شرایط لباس نمازگزار را دارد و حجاب نماز را هم دارد این اشکالی ندارد اما اگر با چادر نماز خوانده بشود بهتر است .معمولا خانواده های نمازخوان و متدین چادر مخصوص نماز دارند که سفید است که رنگ سفید هم توصیه شده است .
61 – اصالت من شیرازی هستم . و خانه ی پدرم در شیراز است . ولی خودم ساکن بوشهر هستم . حکم نماز و روزه ی من در بوشهر چیست ؟
پاسخ – اگر شما در بوشهر تصمیم دارید که همیشه زندگی کنید و آنجا وطن شما باشد ، به فتوای همه فقها و مراجع تقلید نماز شما تمام و روزه ی شما هم صحیح است . ممکن است که شما از بوشهر بیرون بروید و نخواهید ده روز هم بمانید اشکالی ندارد زیرا وطن شماست . اگر شما بوشهر را بعنوان وطن انتخاب نکردید ولی هر بار که آنجا می روید ده روز را می مانید یا بیشتر ازده روز می مانید ، باصطلاح این را می گویند که قصد ده روز ماندن دارد مثل شهرهای دیگری که می روید و نماز شما کامل است . اگر قصد ماندن همیشگی را ندارید و گاهی اوقات ممکن است که به بوشهر بروید ولی ده روز را نمانید ، در اینجا بعضی از فقهاء می فرمایند که اگر تصمیم دارد که چند سالی در آنجا سکونت داشته باشد حکم وطن دارد اما بسیاری از فقهای دیگر هم می گویند که تصمیم ماندن همیشگی لازم است . تصمیم ماندن همیشگی یا قصد وطن به این معناست که می گوید ما اینجا زندگی می کنیم و اگر چند س پالی هم در جای دیگر رفتیم باز به اینجا بر می گردیم زیرا خانه و زندگی ما اینجاست. بنابراین اگر این تصمیم را داشته باشید نماز کامل است و اگر این تصمیم را نداشته باشید هر باز که می آیید و می خواهید ده روز بمانید نماز کامل است یا باید ببینید که فتوای مرجع شما در خصوص ماندن چند سال در آنجا چیست . اگر می فرمایند که حکم وطن دارد نماز کامل است و اگر می فرمایند که حکم وطن ندارد باید نماز را با قصد ده روز کامل بخوانید.
72– پای من را از زانو به پایین کچ گرفته اند . می خواهم کیفیت نماز نشسته را بدانم . راهنمایی بفرمایید. 
پاسخ – اگر بتوانید ایستاده و با تکیه بر عصا نماز بخوانید و ادامه اش را بنشینید باید این جوری نماز بخوانید . اما اگرسخت است و ضرر دارد شما تکلیفی ندارید. شما هر جور که راحت هستید و می توانید پایتان را بگذارید می توانید نماز بخوانید. اگر انسان بتواند مثل حالت تشهد بنشیند ولی اگر شما نتوانستید هر جوری می توانید بنشینید ولی باید روبه قبله بنشینید و نماز بخوانید . نشسته تکبیرالاحرام را می گویید و حمد و سوره را می خوانید و برای رکوع نشسته خم می شوید که پیشانی مقابل زانوها برسد و اگر بتوانید پا را کج کنید حتی اگر سر انگشتان روی زمین قرار نگرفت ،  سجده را بجا بیاورید ولی اگر مشکل است میزی را بگذارید و مهر را روی آن بگذارید و سجده را بجا بیاورید. دستها را باید روی همان میز بگذارید . هر مقدار از اعضای سجده که می توانید روی زمین بگذارید را بعلاوه پیشانی ، باید روی زمین  بگذارید .
78 – آیا بچه ای که بالغ نشده و فوت کرده، نماز و روزه ای بر عهده ی او می باشد یا خیر؟ و اگر نمازی برای او بخوانیم یا روزه ای بجا بیاوریم آیا ثواب آن به او می رسد یا خیر؟
پاسخ – اگر کودکی بالغ نشده باشد تکلیفی ندارد . کودک نا بالغی که تکلیف ندارد اگر قبل از بلوغ از دنیا برود دیگران نسبت به نمازو روزه های او وظیفه و تکلیفی ندارند . یعنی لازم نیست برای او نمازی بخوانند یا روزه ای بجا بیاورند . اما اگر نمازی را خواندند و ثواب آن را به او اهدا کردند ، مثلاً نماز مستحب خواندند . یا اینکه به زیارت رفته و نماز زیارت خواندند و ثواب آن را به او اهدا کردند . یا عمره ای بجا آورده و کار خیر دیگری را انجام دادند . قرآن خواندند و ثواب آن را به او اهدا کردند، به آن کودک می رسد و فایده هم دارد .
81 – اگر در حین خواندن نماز به اشتباه به جای تسبیحات اربعه سوره ی حمد را بخوانیم و در وسط آن متوجه اشتباه خود شویم آیا باید به خواندن سوره ی حمد ادامه دهیم و یا نماز خود را به هم زده و دوباره تسبیحات اربعه را بخوانیم ؟
پاسخ – در نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی در رکعت سوم و چهارم نماز ، نماز گزار می تواند سوره ی حمد را به تنهایی بخواند بدون سوره ی دیگرو یا تسبیحات اربعه را بخواند . بنابراین اگر با تصمیم قبلی هم حمد را بخواند اشکالی ندارد . ما ملزم نیستیم که حتماً تسبیحات اربعه را بخوانیم . ولی اگر تصمیم داشت که تسبیحات اربعه را بخواند و به اشتباه حمد را شروع کرد و در وسط آن متوجه اشتباه خود شد گفته اند که باید سوره ی حمدی را که در حال خواندن است رها کند و از ابتدا یا تسبیحات اربعه را شروع کند و یا حمد را از ابتدا شروع کند و به تنهایی بخواند. ولی اگر متوجه نشد ، همیشه عادت داشت که در رکعت سوم و چهارم نماز تسبیحات اربعه می خواند به اشتباه شروع به خواندن حمد کرد . بعد از خواندن حمد در رکوع و یا بعد از رکوع متوجه شد که اشتباه خوانده است این نماز اشکالی ندارد چون سهواً بوده و واجبی هم عمداً ترک نشده است ، بنابراین نماز اشکالی ندارد . اینجا هم    سجده ی سهو ندارد  .
85 – آیا اشکال دارد که در نماز ایاک نعبدوا را چند بار تکرار کرد ؟
پاسخ – تکرار در ذکرهای نماز مانعی ندارد . اما در حمد اگر کلمه ای را درست تکرار نکردید و دوباره آنرا تکرار کنید اشکالی ندارد ولی اگر تمایل دارید که این جمله را یکبار دیگر تکرار بکنید مانعی ندارد زیرا کلمات قرآن است ولی آن را زیاد تکرار نکنید که نمازگزار را از حال نماز خارج بکند . پس یکی دو بار تکرار کردن ایرادی ندارد .
86 – آیا بلافاصله بعد از اذان می توان نماز خواند ؟
پاسخ – کسی در منزل است و می شنود که اذان از رادیو پخش می شود ولی هنوز تمام نشده است و تازه اذان شروع شده است . اگر اذان به وقت گفته بشود شما می توانید همان موقع نمازتان را بخوانید زیرا شما وارد وقت نماز شده اید یعنی وقتی مغرب اذان گفته     می شود شما وارد وقت نماز مغرب شده اید و لازم نیست که شما صبر کنید تا نماز تمام بشود . اگر کسی بخواهد مطمئن بشود صبر می کند و آخر اذان نمازش را می خواند ولی اگر اذان به وقت گفته می شود که معمولا از رادیو و تلویزیون بطور منظم پخش می شود معنایش این است که شما وارد وقت نماز شده اید و می توانید نمازتان را بخوانید .
87 – هنگام نماز خواندن ، آقایان چه مقدار از بدنشان باید پوشیده باشد ؟
پاسخ – پوشش هنگام نماز با جاهای دیگر متفاوت است . وقتی آقایان می خواهند جایی بروند که نامحرم هست باید پوششان متعارف باشد . اگر آستین کوتاه پوشیدند یا جوراب نپوشیدند یا دگمه ی پیراهن شان باز بود اشکالی ندارد . اما این طور نیست که مقدار زیادی از بدن را در مقابل زن نامحرم باز بگذارند . این برای رفتن در اجتماع است . حالا فرض کنید آقایی می خواهد در منزل نماز بخواند و نامحرمی هم در آنجا نیست ،دیگر لازم نیست که پوشش به اندازه ی بیرون رفتن از خانه باشد. اگر از ناف تا زانو پوشیده باشد به همین اندازه کافی است و نمازش هم درست است .
92 – اگر در نماز شب بجای استغفار برای چهل مومن ، فقط استغفار برای مومنین بکنیم ، آیا این نماز درست است ؟
پاسخ – نماز شب نماز مورد تاکیدی است . نماز شب یازده رکعت است . چهار تا دو رکعتی به نیت نماز شب و دو رکعت به نیت نماز شفع و یک رکعت به نیت نماز وتر است . پنج رکعت آن مثل نماز صبح است و یک رکعت هم با حمد وسوره و رکوع و سجده و تشهد تمام می شود . اگر قنوت هم بگیریم خوب است ولی اگر کسی قنوت هم نگیرد مانعی ندارد . حالا اگر قنوت گرفت که مستحب است چهل مومن را دعا کنید و نام ببریم از کسانی که حقی به گردن ما دارند ومی توانند مرده یا زنده باشند . می توانید در قنوت یک صلوات بفرستید یا فقط استغفار برای مومنین بکنید . می توانید قنوت هم نگیرید و فقط یازده رکعت را بخوانید .
95 – من وضو برای نماز صبح می گیرم . اگر این وضو بماند ، آیا می توان با آن نماز ظهر را بخوانم ؟
پاسخ – بله می توان نماز ظهر را خواند . اگر شما وضو دارید نیازی به تجدید وضو ندارید . اگر شما اول صبح وصو گرفتید و تا آخر شب وضوی شما باقی ماند می توانید تمام نمازها را با آن وضو بخوانید مگر اینکه وضو باطل بشود و حتی اگر شک هم کردید می توانید باز هم نماز بخوانید .
107 –  در نماز تسبیحات اربعه  را چند بار باید بگوییم ؟
پاسخ – فتوای مشهور فقهاء این است که در رکعت سوم و چهارم نماز خواندن یک بار تسبیحات اربعه کافی است ولی بهتر است که سه بار خوانده بشود .
109 – برای  گفتن اذان و اقامه حتما باید سر نماز و روی سجاده بایستیم یا اینکه در حالی که جانماز را پهن می کنیم می توانیم اذان و اقامه بگوییم ؟
پاسخ – اذان و اقامه مستحب است ولی ثواب بسیار زیادی دارد . خواندن اذان و اقامه در حال حرکت اشکالی ندارد . اما مستحب است که انسان در حال ایستاده  ، رو به قبله و با طهارت اذان و اقامه را بگوید البته در اقامه بیشتر به این نکات تاکید شده است . در حال پهن کردن جانماز و رفتن به سر نماز گفتن اذان و اقامه اشکالی ندارد ولی اگر نکات بالا که گفته شد مراعات بشود ، ثواب بیشتری می برد .
110 – اگر من در خواندن سوره اشتباه بکنم و بعدا بفهمم نماز من چه حکمی دارد ؟
پاسخ – اگر شما قبل از رکوع متوجه اشتباه شدید باید اشتباه را برطرف کنید یعنی به این معنی که از هر کجای سوره که اشتباه بوده مجددا بخوانید . اما اگر وارد رکوع شده باشید یا از رکوع گذشته باشید یا بعد از نماز متوجه اشتباه خودتان شده باشید چون سوره واجب است ولی رکن نیست و چون عمدی نبوده ، نماز باطل نخواهد بود .
112 – اگر کسی هنگام خواندن سوره ی حمد خمیازه بکشد نمازش چه حکمی دارد ؟
پاسخ – اگر صورت نماز بهم نخورد و از خمیازه کشیدن عمدا کلمه ای حاصل نشود اشکالی ندارد ولی اگر از روی اختیار باشد کراهت دارد .
114 – آیا ما می توانیم نماز قضا را در موقع اذان بخوانیم ؟
پاسخ – اولا انسان باید سعی کند که نمازش قضا نشود ولی اگر قضا شد دیگر وقت ندارد مثل نمازهای یومیه که وقت مشخص دارد نیست . دیگر این طور نیست که مثلا نماز قضای صبح حتما صبح خوانده بشود یا نماز ظهر و عصر حتما بعد از اذان ظهر خوانده بشود . لذا در صبح می شود نماز قضای ظهر را خواند . در خواندن نماز قضا مسامحه نشود و باید سریع آنرا بخواند . بعضی از فقهاء احتیاط کرده اند که پیش از آنکه نماز بعدی را بخواند قضای نمازش را بخواند . مثلا می خواهد نماز ظهر بخواند ، قضای نماز صبح را قبل از نماز ظهر بخواند . اما حالا اگر همان موقع قبل از نماز بعدی آنرا بجا نیاورد باید بعدا آنرا بجا بیاورد و وقت مشخصی ندارد . 
117 – اگر کسی نماز صبحش قضا بشود ، آیا نمازهای ظهر و شب او قابل قبول است ؟
پاسخ – ما یک نماز صحیح و یک نماز مقبول داریم . اگر نمازهای بعدی با شرایط باشد صحیح است و اگر شرایط قبولی را هم داشته باشد قبول است . ممکن است بعضی از گناهان مثل ترک نماز مانع قبولی نماز بشود ولی این نباید مانع از آن بشود که نماز بخوانیم . نماز باید بطور صحیح خوانده بشود و باید قبولی نماز را هم رعایت کنیم . اگر کسی عمدا نمازش قضا شد یا با عذز نمازش قضا شد مثلا خواب ماند و نمازش قضا شد ، نسبت به نمازهای بعدی تکلیف دارد و باید نمازهای بعدی را بخواند . نماز قضا شده را هم زودتر بجا بیاورد .
119 – برادر من فوت کرده است ولی وصیت نکرده که برای من نماز قضا بخوانید . آیا من می توانم برای او نماز قضا بخوانم ؟
پاسخ – بله شما می توانید برای او نماز قضا بخوانید یا می توانید به دیگران بسپارید که برایشان نماز قضا بخوانند . چون ایشان وصیت نکرده و شما هم اطلاعی از نمازهای قضای او ندارید چیزی بعنوان وظیفه و تکلیف بر عهده ی شما نیست .
124 – اگر هنگام نماز خواندن بدون اینکه رویمان را از قبله برگردانیم با چشم به اطراف نگاه کنیم نمازمان باطل است؟
پاسخ – نماز باطل نیست ولی این کار کراهت دارد . وقتی انسان به نماز ایستاده است خوب نیست که زیر چشمی به اطراف نگاه کند . مثلا شما دارید با یک شخصیت بزرگی حرف می زنید یا او با شما حرف می زند ، خوب نیست که شما اطراف را زیر چشمی نگاه کنید در نماز هم این کار خوب نیست ولی نماز باطل نیست . سعی کنید که زیر چشمی به اطراف نگاه نکنید.
125 – لطفا سجده ی سهو در نماز را توضیح بدهید .
پاسخ – سجده ی سهو برای برخی امور سهویی در نماز است . مثل اینکه طرف اشتباه کرده تشهد یا سجده ی بیجا انجام داده است یا حرف بیجایی زده است . وقتی سجده ی سهو واجب شد ، بعد از سلام دادن نماز بدون اینکه روی از قبله برگرداند یا حرفی بزند و صورت نماز را بهم بزند به سجده می رود و می گوید : بسم الله و بالله السلام علیک ایهاالنبی و رحمة الله و برکاته یا بسم الله و بالله اللهم صل علی محمد و آل محمد ، از سجده سر برمی دارد و یک سجده ی دیگر می رود و می نشیند و تشهد می خواند و سلام آخر را یعنی السلام علیکم و رحمة الله و برکاته می دهد.
126 – حکم نماز و روزه ی فردی که عقب مانده ی ذهنی بوده است چیست؟
پاسخ – اگر عقب ماندگی به حدی بوده است که تشخیص نمی داده که باید نماز بخواند و نماز نخوانده است یا اهل تشخیص روزه نبوده است ، نمازهای این فرد قضا ندارد . اما اگر تشخیص می داده و کوتاهی کرده است ، نمازها قضا دارد و اگر روزه را تشخیص        نمی داده و نمی توانسته بگیرد روزها هم قضا ندارد .
128 – کار من بصورتی است که هر روز در شهرهای مختلفی هستم و ممکن است که ده روز هم در تهران باشم . تکلیف نماز من چیست؟
پاسخ – اگر شما سفرهای شغلی زیادی دارید و معمولا کمتر از ده روز یک مسافرت دارید و در سفر هستید، به فتوای اکثر مراجع تقلید نماز شما در این سفرهای کاری تمام است و روزه تان هم صحیح است . البته در این نظر تفاوت فتوا هم هست . شما با دفتر مرجع تقلید خودتان تماس بگیرید تا حکم شرعی شما دقیقا مشخص بشود .
130 – پدرم نماز نمی خواند . آیا می شود فرزندان به جای او نماز بخوانند ؟
پاسخ – تا وقتی پدر شما زنده باشد نمی توان به جای او نماز خواند حتی اگر خودش نماز نخواند . وقتی که پدر شما از دنیا رفت پسر بزرگ باید نمازهای قضایش را بجا بیاورد و اگر تنها یک فرزند پسر داشت او باید نمازهای قضای پدر را بجا بیاورد . ممکن است که دیگران هم بگویند که ما نمازهای قضای او را بجا می آوریم ، این اشکالی ندارد ولی  وظیفه ی پسر بزرگ است که آنرا بجا بیاورد. حتی تا وقتی ایشان زنده هستند نمی توان روزه بجایش گرفت و نماز قضا بجای ایشان خواند .

137 – آیا اگر رو به سفره نماز بخوانیم اشکال دارد ؟

پاسخ – اشکالی ندارد ولی برای نماز خواندن یک حکم کلی داریم . آنچه که در نماز خواندن باعث حواس پرتی انسان بشود کراهت دارد حتی اگر گل و نقاشی باشد . پس بهتر است که انسان برای خواندن نماز جایی را انتخاب کند که حواسش پرت نشود . پس خواندن نماز رو به سفره اشکالی ندارد ولی اگر موجب حواس پرتی انسان می شود بهتر است که انسان جای دیگری نماز بخواند .

148 – اگر مهر نماز به مرور زمان سیاه بشود استفاده از آن چه حکمی دارد ؟
پاسخ – اگر مهر سیاه بشود ولی روی مهر جرمی نباشد و فقط رنگ عوض کرده است ، سجده بر آن اشکالی ندارد ولی اگر لایه ای از چرک روی آنرا گرفته باشد سجده روی آن صحیح نیست . مهرهایی که صرفا رنگ عوض می کنند اگر آنها را در آفتاب یا روی بخاری بگذارید بعد از چند روزی سیاهی آن برطرف می شود .
151 – چگونه سجده ی سهو در نماز واجب می شود ؟
پاسخ – در مواردی که سهوی در نماز پیش بیاید باید سجده ی سهو را بجا بیاوریم . مثل اینکه شخص تشهد یا سجده ای بیجا انجام بدهد یا سجده ای را فراموش بکند یا قیام بیجا داشته باشد یا کلام بیجاداشته باشد یا شک بین چهار و پنج درنماز برایش پیش بیاید . بعد از سلام نماز باید بلافاصله به سجده برود و بگوید : بسم الله و بالله السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته یا بگوید : بسم الله و بالله اللهم صل علی محمد و آل محمد ، دو تا سجده پشت سرهم و بعد تشهد و بعد سلام آخر را بدهد .
152 – نماز نافله مغرب و عشاء را باید چطور بخوانیم ؟
پاسخ – نماز نافله ی مغرب ، باید بعد از مغرب خوانده بشود مگر اینکه کسی عذری داشته باشد و نافله ی نمازعشاء هم بعد از نماز عشاء خوانده می شود ولی اگر کسی عذری داشت می تواند قبل از آن هم بخواند .

156 – آیا می شود یازده رکعت نماز شب را کمتر خواند ؟
پاسخ – بله . اشکالی ندارد که کمتر بخوانید . اگر شما فرصت ندارید یا حالش را ندارید همان سه رکعت نماز شفع و وتر را بخوانید . اگر وقت باشد و شما تمام آنرا بخوانید ثواب بیشتری می برید و اگر مستحبات آنرا بجا بیاورید ثواب بیشتری خواهید برد.
160 – نماز حاجت را چگونه می خوانند ؟
پاسخ – چندین جور نماز حاجت وارد شده است که من یکی را می گویم و شما می توانید بقیه را در مفاتیح الجنان پیدا کنید. شخص دو رکعت نماز به نیت نماز حاجت می خواند و بعد هر حاجتی که دارد از خدا می خواهد .
161 – اگر در نماز چهار رکعتی بین رکعت سوم و چهارم شک کنم که رکعت دوم را خوانده ام یا نه ، تکلیف چیست ؟ 
پاسخ – اگر رکعت دوم را خوانده باشد رکعت سوم یا چهارم است و اگر رکعت دوم را نخوانده باشد رکعت دوم یا سوم است .پس این به شک بین دو و سه و یا شک بین سه و چهار برمی گردد که شک دارد دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، اگر شک بعد از سجدتین  باشد بنا را بر رکعت سوم می گذارد و رکعت چهارم را هم می خواند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند . اگر شک دارد که رکعت سوم یا چهارم است بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند . و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند .

 

162 – اگر هنگام نماز دامن نپوشیم ولی چادر بپوشیم ، نماز درست است ؟
پاسخ – اگر چادر کل بدن را که باید درهنگام نماز پوشیده باشد می پوشاند البته به جز صورت و دست و پا تا مچ اشکالی ندارد . اگر این پوشش در تمام حالات نماز هست اشکالی ندارد . 

 

171 – در مورد نماز وحشت یا لیلةالدفن توضیحاتی بدهید .

پاسخ – شب اولی که میت دفن می شود ،مستحب است که افراد زنده برای او این نماز را بخوانند و ثوابش را برای او هدیه کنند . نماز لیلةالدفن جزو نمازهای مستحب است که اذان و اقامه ندارد و فقط تکبیرة الاحرام دارد و در رکعت اول بعد از حمد آیت الکرسی را     می خوانند و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره ی قدر خوانده می شود و بعد از سلام ، ثواب این نماز را به فرد میت هدیه می کنند . این نماز به جماعت خوانده نمی شود .

174 – آیا در قنوت نماز می توان دعای فارسی خواند ؟

پاسخ – در قنوت خواندن دعای غیر عربی صحیح است .

189 – وقتی آینه یا مجسمه ای جلوی ما باشد ، آیا ما می توانیم نماز بخوانیم ؟
پاسخ – روبروی آینه و تصویر انسان یا حیوان ، نماز خواندن کراهت دارد . البته نماز باطل نیست ولی کراهت دارد و ثواب نماز کم می شود. بهتر است که روبروی آینه و تصاویر نماز نخوانید .
.
192 –آیا فردی که خودش نماز و روزه ی قضا داشته باشد می تواند برای پدرش نماز و روزه ی قضا بجا بیاورد ؟
پاسخ – اگر پدر فوت کرده باشد می توانید نماز قضا برای ایشان بجا بیاوریدحتی اگر خودتان نماز قضا داشته باشید . سعی کنید نماز قضای خودتان را زودتر بجا بیاورید.دیگر اینکه کسی که روزه ی قضا دارد نمی تواند روزه ی مستحب بگیرد . بعضی از فقهاء هم می گویند که فردی که روزه ی واجب بعهده ی او است نمی تواند روزه ی مستحب بگیرد . این حکم به روزه اختصاص دارد . اما اگر کسی نماز قضا دارد می تواند نماز مستحبی بخواند . فرد می تواند در روزهایی که روزه گرفتن مستحب است روزه ی قضا را بگیرد و     انشاء الله ثواب آنرا هم می برد .

196 – اگر نماز صبح قضا بشود آیا روزه باطل است ؟
پاسخ – البته نماز صبح نباید قضا بشود ولی اگر قضا شد روزه باطل نیست .
199 – شغل من طوری است که شنبه به مسافرت می روم و آخر هفته بر می گردم . حکم نماز و روزه ی من چیست ؟
پاسخ – در این مسئله تفاوت فتوا وجود دارد . بطورکلی اگر این رفت و آمد برای کار باشد یعنی سفر کاری است ، نظر اکثر مراجع تقلید این است که نماز کامل و روزه هم صحیح است . اما اگر سفر تفریحی است و سفر شغلی محسوب نمی شود ، نظر اکثر مراجع تقلید این است که نماز شکسته است و روزه هم صحیح نیست مگر اینکه آنجا ده روز بمانید . تفسیر مسئله را باید از دفتر مرجع تقلید خودتان بپرسید.

205 – اگر در نماز تسبیحات اربعه را کمتر یا بیشتر بخوانیم چه حکمی دارد ؟
پاسخ – در رکعت سوم و چهارم نماز ، تسبیحات اربعه را سه بار یا یکبار می گویند . بیشتر فقهاء فرموده اند که یک بارهم کفایت می کند . سه بار تسبیحات را همه صحیح     می دانند ولی دو بار تسبیحات را کافی نمی دانند . پس تسبیحات را یا یکبار یا سه بار باید خواند . اگر در نماز به نیت تسبیحات اربعه بیشتر از سه بار خوانده بشود ، این هم درست نیست .

221 – اگر در سجده ی نماز بیش از سه بار ذکر بگوییم ، اشکالی دارد؟

پاسخ – خیر اشکال ندارد . حداقل آن ، سه بار سبحان الله است و بیشتر هم مانعی ندارد ولی بهتر است که آنرا درعدد فرد ، مثلا پنج بار یا هفت بار بگویید .

242 – اگر من در هنگام نیت نماز بجای اینکه بگویم نماز عشا می خوانم بگویم نماز مغرب می خوانم ، نماز من چه حکمی دارد ؟ 

پاسخ – به زبان آوردن نیت نماز واجب نیست . حالا اگر آنرا به زبان آوردید و اشتباه گفتید مثلا اگر می خواهید نماز عشا را بخوانید و گفتید نماز مغرب ، این صحیح است و اشکالی ندارد.

249 – اگر زلزله و خورشید گرفتگی در کشورهای دیگر اتفاق بیفتد ، آیا نماز آیات بر ما واجب است ؟

پاسخ – اگر خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی قابل روئیت بود باید نماز آیات بخوانید و اگر زلزله در همان محلی بود که شما زندگی می کنید باید نماز آیات بخوانید ولی اگر شما خبر زلزله را شنیدید خواندن نماز آیات واجب نیست .

256 – آیا خانم می تواند با مانتو نماز بخواند ؟
پاسخ – باید خانم در حال نماز حجاب کامل را داشته باشد . خانم در نگاه نامحرم باید تمام بدن را بپوشانند به جز قرص صورت و مچ که اگر اینها باز باشد اشکالی ندارد ولی در نماز ، اکثر فقها می فرمایند که پوشاندن پاها تا مچ هم لازم نیست اگر نامحرمی نباشد . اگر چادر دردسترس نباشد خانم می تواند با مانتو هم نماز بخواند .
278 – استفاده از کتابهای دعا در هنگام خواندن نمازهای مستحبی چه حکمی دارد ؟  
پاسخ – اشکالی ندارد .اگر انسان از حفظ بود می خواند و الا از روی کتاب دعا می خواند .
280 – پدر ما فوت کرده است ، آیا خواهرم می تواند بجای او نماز قضا بخواند  ؟
پاسخ – نماز و روزه ی پدر و مادر به عهده ی پسر بزرگ است و اگر تک پسر باشد  بعهده ی خود اوست حتی اگر هنگام فوت پدر بالغ نبوده ، بعد از بالغ شدن باید این تکلیف را انجام بدهد . حالا پسر بزرگ نماز و روزه ی پدر را بجا نمی آورد ، کسان دیگر هم    می توانند این کار را انجام بدهد .
281 – اگر بعد از خواندن نماز متوجه بشویم که در هنگام وضو یک بار آب روی دستمان ریخته ایم ، نماز ما چه حکمی دارد ؟
پاسخ – یک بار یا دو بار آب ریختن روی دست هنگام گرفتن وضو ، اشکالی ندارد .
282 – اگر بعد از خواندن نمازمتوجه بشویم که قبله را 45 درجه اشتباه ایستاده ایم و وقت نماز هم گذشته باشد ، حکم نماز ما چیست ؟  
پاسخ – با فرض اینکه شما در قبله ی اشتباه ایستاده اید و نماز خوانده اید ، دیگر اینکه بعد از نماز متوجه شده اید ، دیگر اینکه انحراف خیلی زیاد نبوده است ، نماز خوانده شده  صحیح است و قضا ندارد . 
285 – در ماه مبارک رمضان چند روزی به مسافرت کربلا رفتیم و در آنجا نماز را کامل خواندیم و روزه هم گرفتیم . آیا روزه ی ما صحیح است ؟
پاسخ – در چند نقطه مسافر می تواند نمازش را کامل بخواند.در مسجدالاحرام ، مسجد النبی ، مسجد کوفه و حرم امام حسین (ع) . فتوای اکثر فقها روی این چهار مکان است . این حکم اختصاص به نماز دارد . اگر کسی به این مکان ها مسافرت بکند و ده روز هم نماند ، می تواند

تاریخ : یک شنبه 11 فروردين 1392 زمان : 1:46

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: احكام نماز, نماز, ويژگي نماز, خصلت نماز, آداب نماز,

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

 

فضيلت، آثار و فوايد تلاوت قرآن كريم

درجات بهشت بر اساس تعداد آيات قرآن تقسيم شده است و هر كس هر مقدار كه با قرآن آشنا باشد درجات بهشت را طى مى‌كند.
براى تلاوت قرآن كريم فضايل، آثار و فوايد دنيايى و آخرتى فراوانى بيان شده است: بارورى ايمان، صفاى دل، تخفيف گناهان، عبادت برتر، برخوردارى از ثواب فرشتگان و پيامبران، هم‌نشينى با فرشتگان، پيمودن درجات كمال و ترقى در بهشت، درمان بيمارى‌هاى روحى، رفع غم و اندوه، روشنايى ديدگان، مونس تنهايى، عمر با بركت، استجابت دعا، صفاى خانه، رفع عذاب از پدر و مادر و‌...‌.
شايان توجه است كه پيمودن مراتب كمال قرائت، هم‌چون رسيدن به مرحله تدبّر و عمل، مستوجب كمال ثواب و رضاى الهى و دريافت خيرات بيشتر و بهتر مى‌شود.

اهميت و فضيلت قرائت قرآن تا چه اندازه است؟

براى قرائت قرآن، در كلمات گهربار پيشوايان معصوم(ع) فضايل و آثارى بيان شده كه موجب رشد و پرورش روح و روان آدمى مى‌شود. همين فضايل و آثار باعث‌گرديده كه تلاوت و قرائت قرآن از اهميت بسيارى برخوردار باشد. اكنون به برخى از اين فضايل و آثار اشاره مى‌كنيم:
1. سعادت‌مندى: پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايد: «اگر زندگى سعادت‌مندان و مرگ شهدا و نجات در روز جزا و امنيت در روز هراس و نور در روز ظلمت و سايبان در روز حرارتِ شديد و سيراب شدن در روز عطش و ارزش و سنگينى در روز سبكى اعمال را مى‌خواهى، پس قرآن را مطالعه كن، چرا كه قرآن يادآور خداى رحمان و حافظ از شيطان و عامل برترى در ترازوى اعمال است».^[1]
در حديث ديگر مى‌فرمايد: «هر كس قرآن بخواند، گويى به مرتبه پيامبرى رسيده است، جز آن كه بر او وحى نمى‌شود!».^[2]
2. بارورى ايمان: اميرمؤمنان على(ع) فرمودند: «بارورى و رشد ايمان با قرآن خواندن به دست مى‌آيد».^[3]
3. استجابت دعا: امام حسن مجتبى(ع) فرمود: «هر كس قرآن بخواند ـ بلافاصله يا با كمى تأخير ـ دعايش مستجاب خواهد‌شد».^[4]
4. نورانيت و افزودن خير و بركت خانه: پيامبراكرم(ص) فرمود: «خانه‌هايتان را با تلاوت‌قرآن نورانى كنيد و آن‌ها را هم‌چون يهود و نصارا ـ كه نماز و عبادت را در خانه‌ها تعطيل كرده، تنها در كنيسه و كليسا انجام مى‌دهند ـ به گورستان تبديل نكنيد. هنگامى‌كه در خانه‌اى زياد قرآن خوانده شود، خير و بركت آن فزونى يابد و اهل خانه مدت‌ها از آن لذت خواهند برد و همان‌گونه كه ستارگان براى زمينيان مى‌درخشند، [اين خانه] نيز براى آسمانيان مى‌درخشد».^[5]
5. غفران گناهانِ پدر و مادر: امام صادق(ع) مى‌فرمايد: «خواندن قرآن از روى مصحف، عذاب پدر و مادر را سبك مى‌كند، گرچه كافر باشند».^[6]
6. افزايش مدّت بينايى: امام صادق(ع) فرمود: «هركس قرآن را از رو [با نگريستن بر آيات] بخواند، از بينايى‌اش براى مدت طولانى لذت خواهد برد».^[7]
7. آميخته شدن قرآن با گوشت و خون قارى: امام صادق(ع) فرمود: «هر جوان مؤمنى كه قرآن بخواند، قرآن با گوشت و خونش آميخته خواهد شد».^[8]
8. صفاى دل: پيامبراكرم(ص) فرمود: «بدون شك اين دل‌ها زنگار مى‌گيرند; هم‌چنان كه آهن زنگ مى‌زند. عرض شد: صيقل آن به چيست؟ فرمود: قرائت قرآن».^[9]
9. بهترين عبادت: پيامبر(ص) فرمود: «بهترين عبادتِ امتِ من، تلاوت قرآن است».^[10]
10. بخشش گناهان، نوشته شدن حسنه و پاك شدن گناهان.^[11]

چرا در شب‌هاى ماه مبارك رمضان، قرائت سوره‌هاى خاصى از قرآن كريم، تأكيد‌شده است (مثل: خواندن سوره عنكبوت، دخان و‌...) كه خواندن آن ثواب بيشترى دارد؟

تلاوت قرآن كريم، در همه حال ارزشمند است، زيرا همه قرآن، كلام خداست و خواندن همه سوره‌ها فضيلت و ثواب دارد، در عين حال، خواندن بعضى از سوره‌ها در بعضى اوقات ـ به دليل مصالحى كه خداوند و چهارده معصوم(ع) از آن آگاهند‌ـ ثواب بيشترى دارد.
منظور اين روايات، فقط خواندن آيات نيست، بلكه خواندن، مقدمه‌اى براى فهم قرآن است و درك آن نيز در جاى خود، مقدمه‌اى براى محقق ساختن دستورهاى آن در زندگى فردى و اجتماعى است. به‌طور قطع، اگر مسلمانان از مفاد سوره‌هاى قرآن در زندگى خود الهام بگيرند، همه پاداش‌ها و خواسته‌هاى مشروع دنيا و آخرت را از آن خود خواهند كرد.
سفارش پيامبر و امامان معصوم(ع) به خواندن برخى سوره‌ها در اوقات خاص، مسلّماً حكمت‌هايى دارد كه ممكن است عقل بشر به برخى از آن‌ها نرسد، ولى مهربانى و لطف خدا و اوليايش مانع از آن مى‌شود كه بشر از آثار خير مخفى بر خود محروم گردد. ضمن اين‌كه يكى از اسباب تأكيد بر قرائت سوره دخان در شب قدر، مطرح شدن شب قدر در آن سوره است.
بنابراين، همه سوره‌ها و آيات قرآن را بايد خواند و در آن تدبّر كرد، ولى بهتر است به سوره‌اى كه آثار ذكر شده براى آن، متناسب با نياز انسان باشد، متوسل شد.^[12]

بهترين مزد و ثواب براى قاريان قرآن، از نظر قرآن چيست؟

قرآن كريم مى‌فرمايد: (اِنَّ الَّذينَ يَتلونَ كِتـبَ اللّهِ واَقاموا الصَّلوةَ واَنفَقوا مِمّا رَزَقنـهُم سِرًّا وعَلانِيَةً يَرجونَ تِجـرَةً لَن تَبور * لِيُوَفِّيَهُم اُجُورَهُم ويَزيدَهُم مِن فَضلِهِ اِنَّهُ غَفورٌ شَكور);^[13] كسانى كه كتاب الهى را تلاوت مى‌كنند و نماز را به پاى مى‌دارند و از آن‌چه به آنان روزى داده‌ايم، پنهان و آشكار انفاق مى‌كنند، تجارتى[ پر سود] و بى زيان و خالى از كساد را اميد دارند. [آن‌ها اين اعمال‌صالح را انجام مى‌دهند]تا خداوند اجر و پاداش كامل به آن‌ها دهد و از فضلش بر آن‌ها بيفزايد كه او آمرزنده و شكرگزار است.
بديهى است كه منظور از تلاوت در اين‌جا، قرائت سطحى و خالى از تفكر و انديشه نيست، بلكه خواندنى است كه سرچشمه فكر و انديشه و در نتيجه، عمل‌صالح باشد. در روايات اسلامى نيز به برخى از پاداش‌هاى قاريان قرآن اشاره‌شده; از جمله:
خداوند به قارى قرآن پاداش عظيمى خواهد داد. پيامبراكرم(ص) فرمود: «هر كس براى رضاى خدا و آگاهى عميق در دين، قرآن بخواند، ثواب فرشتگان و انبيا و رسولان را خواهد داشت».^[14]
امام كاظم(ع) مى‌فرمايد: «درجات بهشت به اندازه آيات قرآن است. به قارى قرآن گفته مى‌شود: بخوان و[ در مراتب بهشت] بالا برو. سپس مى‌خواند و مقامش بالا‌مى‌رود».^[15]

اگر قرآن را با صوت بخوانيم اجرمان چه قدر است؟ و اگر بدون صوت بخوانيم چه‌طور؟

مقدار اجر و ثواب را خدا مى‌داند. پيامبراكرم(ص) مى‌فرمايد: «قرآن را با صوت‌هاى خويش زيبايى بخشيد، زيرا صوت زيبا بر زيبايى قرآن مى‌افزايد.»^[16]
با توجه به اين‌كه آيات قرآن سخنان خداوند است و خدا از اول كامل بوده، پس ارزش‌گذارى آيات قرآن براى چيست كه فلان سوره ثواب بيشترى دارد؟ (در مفاتيح اين ارزش‌ها آمده است).
بايد دانست اگر تفاوتى در سوره‌ها از نظر ارزش، وجود داشته باشد، به كامل بودن خدا ارتباطى ندارد، چرا كه ممكن است خداى متعال و حكيم از روى حكمت و به جهت مصلحت، بعضى از سوره‌ها را از نظر فصاحت و بلاغت يا مفهوم و محتوا بر بعضى ديگر و يا بعضى از آيات را بر بعضى ديگر برترى داده باشد; همان‌طور كه در خلقت انسان‌ها، بعضى از آن‌ها را بر برخى ديگر ـ‌مانند انبيا بر مردم عادى‌ـ برترى داده است. هر يك از آيات يا سوره‌هاى قرآن به گل‌هايى مى‌ماند كه بوى دل‌رباى مخصوص خويش دارد.
ممكن است نسبت به يك سوره توجه خاصى شده باشد كه اين مطلب با بررسى اهداف و مقاصد آن سوره تا حدى روشن مى‌شود; مثلا اگر سوره‌اى به مسائل اخلاقى در سطح عمومى مردم و جامعه پرداخته باشد، مانند سوره نور و آيات حجاب، چون عموم مردم درگير اين مسائل‌اند، نسبت به اين سوره توجه خاصى شده است. سوره‌هاى ديگر نيز با توجه به مقتضاى مفاهيم آن و نياز جامعه و عموم مردم مورد توجه خاص قرار گرفته است.
بنابراين شناخت مفاهيم يك سوره و درك نياز جامعه و مشكلات آن مى‌تواند به روشن شدن علل اين ارزش‌گذارى‌ها كمك كند. از طرفى بايد دانست كه برخى از روايات وارده در مورد ارزش و خاصيت سوره‌ها، بى‌پايه و بى‌اعتبار است; چنان‌كه «مير سيدشريف جرجانى» در حواشى كشاف در آخر «تفسير فاتحة الكتاب» و «ابن‌الجوزى» در الموضوعات و «سيوطى» در اللئالى المصنوعه اكثر احاديثى كه از «ابىّ‌بن‌كعب» در فضايل سوره‌ها نقل شده كذب و موضوع (جعلى) مى‌داند.^[17]
لطفاً درباره خواندن قرآن و آثار آن در زندگى انسان و اين‌كه انسان با خواندن قرآن چه پيشرفت‌هايى مى‌تواند در زندگى داشته باشد، توضيح دهيد.
قرائت قرآن در زندگى مسلمان، آثار زيادى مى‌تواند داشته باشد; از جمله:
1. قرائت قرآن، ذكر خداوند است. با ذكر خدا دل‌ها آرام مى‌گيرد. آرامش روحى، زندگى روزمره انسان را به سوى خوش‌بختى سوق مى‌دهد.
2. چون قرآن، قانون اساسى اسلام است با خواندن و توجه به معانى قرآن مى‌توان به رفتار و چگونه زيستن خود شكل داد.
3. قرائت قرآن، شعار اسلام است و پيامبر و امامان معصوم به قرائت قرآن با صداى بلند، در مكان‌ها و زمان‌هاى مختلف و آهنگ خوش تأكيد داشته‌اند، لذا قرائت قرآن مى‌تواند موجب تقويت دين و نظام اجتماعى مسلمانان گردد.
4. حفظ و قرائت قرآن، موجب تقويت حافظه مى‌گردد و در نتيجه در زندگى مسلمان تأثير مى‌گذارد و موجب پيشرفت در كارهاى علمى او مى‌گردد.
از ذكر آثار ديگر صرف نظر مى‌كنيم و شما را به خواندن روايت‌هاى نورانى اولياى معصوم(ع) در اين‌باره ارجاع مى‌دهيم.^[18]

آيا مطالب كتاب‌هايى كه در آن‌ها نوشته مثلاً اگر فلان آيه را هزار مرتبه بخوانى، به مكه مى‌روى يا اگر فلان آيه را بر روى بازو ببندى موجب قدرت مى‌شود، درست است؟

1. قرآن كريم، مايه هدايت و رحمت است.^[19] اين كتاب شريف و كلام لطيف، مربّى و راهنماى انسان در رسيدن به كمال نهايى و نزديك شدن به خداست و او را به‌سوى خير و سعادت سوق مى‌دهد. هدف اصلى و مهم‌ترين فايده آن، انسان‌سازى و تربيت بشر است. فوايد و آثار ديگر، هدفى فرعى به‌حساب مى‌آيند.^[20]
2. اصل اين‌كه خواندن سوره‌ها و آيات قرآن، آثار و فوايد خاصى دارد، جاى شك و ترديد نيست و در اين مورد روايات، تواتر معنوى دارند، امّا در هر مورد بايد به روايت معتبر استناد كرد; يعنى اگر بخواهيم بگوييم فلان سوره يا آيه فلان اثر يا فايده را دارد، بايد با استناد به روايت معتبر چنين سخنى را بگوييم.
3. در برخى روايات آمده است كه خواندن و قرائت سوره‌هاى قرآن، فوايد متعددى دارد; از جمله: امام‌صادق(ع) فرمود: «كسى كه همه روزه، قرائت سوره عمّ يتساءلون را ادامه دهد، سال تمام نمى‌شود، مگر اين‌كه خانه خدا را زيارت مى‌كند»^[21] و نيز فرمود: «هر كس به خواندن سوره مريم(س) مداومت كند، از دنيا نخواهد رفت، مگر اين‌كه خدا به بركت اين سوره، او را غناى نفس مى‌بخشد و از نظر مال و فرزند بى‌نياز مى‌كند».^[22]
منظور اين روايات، فقط خواندن آيات نيست، بلكه خواندن، مقدمه‌اى براى فهم قرآن است و درك آن نيز در جاى خود، مقدمه‌اى براى محقق ساختن دستورهاى آن در زندگى فردى و اجتماعى است و به‌طور قطع اگر مسلمانان از مفاد سوره‌هاى قرآن در زندگى خود الهام بگيرند، همه پاداش‌ها و خواسته‌هاى مشروع دنيا و آخرت را از آنِ خود خواهند كرد.^[23]
4. يكى از عوامل مؤثر در سرنوشت انسان، خواندن قرآن و دعا است، امّا خداوند حكيم براى هدايت بشر به كمال، عوامل و اسباب ديگرى نيز مانند: عقل، علم، مشورت، كمك گرفتن از وسائل عادى، دارو و درمان، پرهيز از چيزهايى كه بر جسم‌و‌جان [روح] انسان تأثير منفى دارد و‌... را آفريده و آيات قرآن نيز انسان را به كمك جستن و بهره‌مندى از اين اسباب، سفارش فرموده‌است.^[24]

زندگىِ ما چگونه و به چه علت با خواندن قرآن زيبا مى‌شود؟

اگر ما به آثار خواندن قرآن توجه و قرآن را مانند دوستى در زندگى انتخاب كنيم، آياتش را بخوانيم و در معانى آسمانى‌اش تفكر كنيم، پس از مدتى زندگى‌مان سرشار از نور، روشنايى، طراوت و زيبايى خواهد شد.
ما در نيايشى پيش از تلاوت قرآن از خدا مى‌خواهيم: «خدايا! رغبت مرا به قرآن افزون گردان و آن را مايه روشنايى ديده و درمانِ بيمارى‌هاى دل و از بين رفتن غم‌و‌اندوه من قرار ده. خدايا! زبانم را به خواندن قرآن بيارا و چهره‌ام را با آن زيبا، بدنم را با آن قدرتمند و ترازوى اعمالم را سنگين كن».
و در نيايشى كه هنگام ختم قرآن مى‌خوانيم، به خداوند مى‌گوييم: «خدايا! قرآن را در دنيا همراه ما، در گور انيس ما، در قيامت شفاعت كننده ما، بر پُل صراط مايه روشنايى، در بهشت هم‌نشين، در برابر آتش دوزخ پوشش و براى اجراى كارهاى نيك، راهنماى ما قرار ده».^[25]

آيا قرآن براى تمامى امور زندگى به درد ما مى‌خورد؟

قرآن براى همه امور زندگى انسان پيام دارد; خود مى‌گويد: (ونَزَّلنا عَلَيكَ الكِتـبَ تِبيـنـًا لِكُلِّ شَىء);^[26] ما قرآن را كه براى هر چيز بيانى است بر تو نازل كرديم. در جاى ديگر مى‌گويد: (ما فَرَّطنا فِى الكِتـبِ مِن شَىء);^[27] ما هيچ چيز را در اين كتاب فروگذار نكرديم. از آن‌جا كه قرآن، مشعل نور و كتاب هدايت است، پرتو نورش را تا آن‌جا كه مى‌خواهد هدايت كند، مى‌تاباند. البته اين به آن معنا نيست كه ما از قرآن انتظار داشته باشيم راه هواپيماسازى يا كشف بيمارى‌هاى سخت و ساختن موشك‌هاى قاره‌پيما را نيز آموزش دهد، زيرا قرآن، كتابِ آموزش هواپيماسازى يا موشك‌سازى و يا... نيست، امّا در همه اين زمينه‌ها حرف‌هايى براى گفتن دارد. اولين سوره‌اش انسان‌ها را به خواندن دعوت مى‌كند: (اقرأ باسم ربّك).
گرفتارى بزرگ انسانِ امروز، نداشتن و يا ساختن سلاح‌هاى پيشرفته نيست; گرفتارى بزرگ او آن است كه نمى‌داند از اين ابزارها چگونه استفاده كند. قرآن راه درست استفاده كردن از همه امكانات و ابزار زندگى را به انسان مى‌آموزد. به او مى‌آموزد كه با كشف آهن، آن را در راه منافع مردم به كار گيرد: (واَنزَلنَا الحَديدَ فيهِ بَأسٌ شَديدٌ ومَنـفِعُ لِلنّاسِ);^[28] ما آهن را آفريديم كه در آن نيروى سخت و منافعى براى مردم وجود دارد، نه در راه نابودى و كشتار آنان: (ولا تَقتُلُوا النَّفسَ الَّتى حَرَّمَ اللّه...);^[29] و كسى را كه خداوند كشتن آن را حرام شمرده نكشيد.
اگر از آغاز تا پايان به آيات و سوره‌هاى قرآن نظرى بيفكنيم، خواهيم ديد كه قرآن، بهترين شيوه‌ها را براى زندگى دنيايى همراه با سعادت به انسان‌ها نشان داده است. زندگى همراه با عزت، سربلندى، برادرى و بزرگوارى، نه همراه با ظلم و بيداد و ستم.
مى‌گويند: قرائت قرآن يكى از واجبات است و بايد قرآن را خواند. ما هم مى‌خوانيم، ولى چرا حال ما كه قرآن مى‌خوانيم با آن كسى كه نمى‌خواند فرقى نمى‌كند؟ من كه قرآن مى‌خوانم در امتحانات خود موفق مى‌شوم و آن هم كه قرآن نمى‌خواند، در امتحانات خود موفق مى‌شود، پس چه فايده‌اى دارد؟
خداوند متعال مى‌فرمايد: (فَاقرَءواْ ما تَيَسَّرَ مِنَ القُرءان);^[30] هر چه از قرآن ميسّر مى‌شود بخوانيد.
قرآن، كتاب الهى و وسيله نجاتى است كه از طرف خداوند براى هدايت و تكامل انسان‌ها نازل شده است، تا آن را بخوانند و بفهمند و با عمل به دستورهايش رستگار و سعادت‌مند شوند.
بايد توجه كرد هر عملى اثر خاصى دارد. خواندن و انس با قرآن آثار فراوانى در انسان دارد و باعث رشد معنوى و بركت و موفقيت بيشتر در كارهاى وى مى‌شود و در نهايت، به بهترين راه هدايت مى‌شود، ولى اثر آن قبول شدن در امتحان نيست و اين‌گونه نيست كه هر كس قرآن نخواند در امتحان قبول نشود. قبول شدن در امتحان اثر و ثمره سعى و تلاش و كوشش انسان است. هر كس سعى و تلاش كند، درسش را خوب بخواند، امتحان را خوب پاسخ بدهد، قبول خواهد شد و هر كس تنبلى كند و درسش را نخواند در امتحان موفق نخواهد شد; چنان‌كه خداوند مى‌فرمايد: (واَن لَيسَ لِلاِنسـنِ اِلاّ ما سَعى * واَنَّ سَعيَهُ سَوفَ يُرى);^[31] و اين‌كه براى آدمى پاداشى جز آن چه با كوشش خودش انجام داده نخواهد بود * و البته انسان پاداش سعى و عمل خودش را به زودى خواهد ديد.
بنابراين شما كه قرآن مى‌خوانيد، از بركات و آثار خاص آن بهره مى‌بريد كه هزاران‌بار ارزشمندتر از قبولى در امتحان و مانند آن است، در حالى كه آن‌ها كه از قرائت قرآن محرومند از اين آثار و بركات بى‌نصيبند.

آيا با خواندن قرآن مى‌توانم در درس‌هايم موفق بشوم؟

با توجه به اين‌كه داشتن حافظه قوى براى موفقيت در درس‌ها مؤثر است، خواندن قرآن^[32] و حفظ آن هم يكى از عوامل تقويت حافظه به شمار مى‌رود. پس خواندن و حفظ قرآن، خود باعث موفقيت در درس‌ها مى‌شود; چنان كه تجربه دانش‌آموزان قارى و حافظ قرآن هم اين مطلب را تأييد مى‌كند.
بايد توجه داشت كه خواندن وحفظ قرآن نبايد فرد را از تلاش و كوشش در درس‌ها باز دارد، بلكه بايد با برنامه‌ريزى منظم، هم به كارهاى قرآنى و هم به كارهاى درسى‌برسد.
الف) چه سوره‌اى را بهتر است براى اموات بخوانيم؟ ب) چگونه نيت كنيم؟ ج) آيا مى‌توان ثواب خواندن قرآن را به روح مقدس يكى از چهارده معصوم(ع) هديه كرد؟
الف) خواندن هر سوره‌اى از قرآن براى مردگان مفيد و داراى ثواب است، ولى امامان معصوم(ع) فرموده‌اند: بهتر است كه سوره‌هاى: «الرحمن»، «يس»، «جمعه»، «قدر»، «معوّذتين» (ناس و فلق)، «اخلاص»، «مُلك» و يا «آية‌الكرسى» و‌... خوانده‌شود.^[33]
ب) هنگام خواندن قرآن براى شخصى كه از دنيا رفته، همين كه نيت كنيد براى او مى‌خوانم كافى است. اگر شخصى قرآن را براى ثواب بردن خودش تلاوت مى‌كند، بايد به قصد قربت و نزديك شدن به خداوند باشد و اگر براى كسى ديگر و به نيابت از شخص مرده مى‌خواند و مى‌خواهد ثواب قرائت را به روح اموات هديه كند، باز قصد قربت به خداوند متعال لازم است. به اين ترتيب كه قرآن را به قصد قربت به خداوند‌متعال تلاوت كند و ثواب آن را به روح اموات هديه نمايد.^[34]
ج) بله، مى‌توان ثواب قرآن و اعمال خير و نيك را به روح مقدس پيشوايان معصوم(ع) هديه نمود و اين كار موجب مى‌شود ثواب عمل، چند برابر شود.
آيا مى‌شود معناى قرآن را به جاى خود قرآن خواند و آيا ثواب آن دو يكى است؟
اگر بخواهيم از علوم و معارف بى‌كران قرآن بهره ببريم، شايسته است به ترجمه و تفسير آن توجه كنيم، تا در پرتو نور معارف الهى و عمل به آن‌ها اجر و ثواب دنيايى و آخرتى را نصيب خود گردانيم.
بايد بدانيم كه خواندن متن عربى قرآن، ثواب ويژه دارد و خواندن ترجمه قرآن، جاى آن را نمى‌گيرد. يكى از مسائلى كه در قرآن و روايات پيشوايان معصوم، مورد تأكيد فراوان قرار گرفته، خواندن و تلاوت قرآن كريم است و اين عمل، يكى از سنت‌هاى حسنه‌اى است كه علما و اوليا و بزرگان دين در طول تاريخ اسلام، به آن اهميت زيادى داده و بر آن تأكيد كرده‌اند; گو اين‌كه خواندن قرآن، سخن گفتن با پروردگار و شنيدن سخنان حضرت ذوالجلال است كه نه تنها ثواب و اجر دارد، بلكه زنگار را از دل‌ها زدوده، قلب‌ها را احيا و از فحشا و منكر منع مى‌كند. هر چند حقّ تلاوت، منحصر به خواندن نمى‌شود، امّا خواندن و عمل كردن مكمل يك‌ديگرند. و اگر عمل كردن و حتى خواندن معناى آن، همراه با تلاوت نباشد، قلب انسان به تدريج مى‌ميرد و يا مانند آهن زنگ مى‌زند. در آيه‌اى از قرآن (إنّ الّذين يتلون كتـب اللّه و أقاموا الصّلوة...) خواندن كتاب خدا مقدم بر نماز و زكات و انفاق آمده است. اميرمؤمنان(ع) يكى از صفات پرهيزكاران را تلاوت قرآن شمرده است.^[35]
پيامبر اكرم(ص) فرموده‌اند: برتو باد به خواندن قرآن، چرا كه خواندن قرآن، كفّاره گناهان و نگهدارى از آتش و امان از عذاب آخرت است».^[36]
در خود قرآن، با الفاظ مختلف به خواندن قرآن دستور داده شده; براى مثال: (فاقرءوا ما تيسّر منه); آن چه مى‌توانيد از آيات قرآن را بخوانيد.^[37]
هدف از خواندن قرآن و حفظ آن چيست؟
هدف از خواندن قرآن، هدايت شدن و رسيدن به سعادت دنيوى و اخروى است. خواندن و حفظ قرآن نتايج بسيارى دارد كه ما تنها بخشى از آن را ذكر مى‌كنيم.

الف) تدبر و تفكر در قرآن:

يكى از هدف‌هاى يادگيرى و حفظ قرآن، تدبر در آن است. قرآن كريم خطاب به پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايد: «كتابى مبارك بر تو فرو فرستاديم تا در آياتش تدبر (و‌انديشه) كنند و خردمندان از آن پند گيرند».^[38]

ب) تبرك به قرآن و به دست آوردن ثواب:

در اين مورد تشويق‌ها و تأكيدهاى فراوانى از معصومين(ع) رسيده است:
1. امام صادق(ع): «قرآن عهد خداوند و فرمان اوست بر خلقش، پس بر مسلمان شايسته است در اين عهد خداوند نظر كند و روزى پنجاه آيه از آن را بخواند».^[39]
2. امام‌صادق(ع): «براى مؤمن سزاوار است قبل از مرگ، قرآن را فرا گيرد يا در كار ياد گرفتنش باشد».^[40]
3. امام‌صادق(ع): «هركس قرآن را از روى [متن عربى] آن قرائت كند، نور‌چشمش زياد مى‌شود‌...».^[41]

ج) عمل كردن به قرآن:

امام صادق(ع) فرمود: «حافظ قرآن كه به آن عمل كند، در آخرت با فرشتگان پيام‌آور و نيك رفتار خداوند[ هم‌نشين] است».^[42]
آيا با توسل به قرآن مجيد مى‌توانيم معنويت را در وجودمان بارور كنيم; به‌نحوى كه بتوانيم به مراحل بالاى كمال و تزكيه نفس برسيم؟
خداوند متعال مى‌فرمايد: (ونُنَزِّلُ مِنَ القُرءانِ ما هُوَ شِفاءٌ ورَحمَةٌ لِلمُؤمِنين); و ما آن‌چه را براى مؤمنان مايه درمان و رحمت است، از قرآن نازل مى‌كنيم...‌.^[43]
خداوند متعال قرآن را شفاى آن‌چه در دل‌ها و افكار است و نيز شفاى بيمارى‌هاى جسمانى، معرفى فرموده است. ذات قرآن شفاست و هرگز مرضى در آن راه نمى‌يابد. اگر شخصى به قرآن مراجعه كرد، بدون شفا و درمان باز نمى‌گردد; چنان‌كه حضرت‌على(ع) مى‌فرمايد: «از اين كتاب بزرگ الهى و آسمانى براى بيمارى‌هاى خود شفا و براى حل مشكلاتتان يارى بطلبيد، چون در اين كتاب، درمان بزرگ‌ترين دردهاست‌...».^[44]
هر كس به محضر قرآن شرفياب شود و آن را بفهمد و بپذيرد و عمل كند، به‌طور قطع مرض‌هاى درونى‌اش از بين مى‌رود. افزون بر اين، قرآن كريم در مقام پيش‌گيرى مرض نيز با بيانى رسا و متين سعى مى‌كند تا انسان‌ها به امراض فكرى و قلبى دچار‌نشوند.
قرآن مجيد، هم ضعف‌ها و مرض‌هايى را كه مربوط به حكمت نظرى است، با برهان شفا مى‌دهد و هم بيمارى‌هايى را كه مربوط به حكمت عملى است، با تهذيب و تصفيه دل، بهبود مى‌بخشد. قرآن كريم تمام بيمارى‌هاى اعتقادى و اخلاقى انسان را درمان مى‌كند: جهل را كه بدترين بيمارى درونى است، با علم و شك را با يقين، اندوه را با آرامش، ترس را با اميد، اضطراب را با عزم و‌... برطرف مى‌سازد; هم‌چنين قرآن‌كريم امراض جسمانى را شفا مى‌دهد; چنان‌كه در روايات امامان معصوم(ع) بدان اشاره شده است.^[45]
بنابراين، انسان با تلاوت و اُنس با قرآن و تفكر و تدبر و سپس عمل به دستورهاى آن مى‌تواند شفاى امراض درونى و حتى جسمى خود را بگيرد.^[46]

---

[1]‌. ميزان الحكمه، ج‌8، ص‌74.
[2]‌. همان، ص‌82.
[3]‌. غررالحكم و دررالكلم، ص‌112.
[4]‌. بحارالانوار، ج‌89، ص‌204.
[5]‌. همان، ص‌200.
[6]‌. ر.ك: الكافى، ج‌2، ص‌613.
[7]‌. بحارالانوار، ج‌89، ص‌202.
[8]‌. الكافى، ج‌2، ص‌603.
[9]‌. قطب الدين راوندى، الدعوات، ص‌237; متقى هندى، كنز العمال، ج‌1، ص‌545.
[10]‌. وسائل‌الشيعه، ج‌6، ص‌168.
[11]‌. ر.ك: الكافى، ج‌2، ص‌611.
[12]‌. تفسير نمونه، ج‌1، ص‌60; ر.ك: رضا بزاز بنائى، ثواب قرائت سوره‌هاى قرآن و محمد شب‌زنده‌دار، شفاخانه قرآن.
[13]‌. فاطر، آيات 29‌ـ‌30.
[14]‌. وسائل‌الشيعه، ج‌6، ص‌184.
[15]‌. همان، ص‌187.
[16]‌. ميزان‌الحكمه، ج‌8، ص‌82.
[17]‌. محمد مظفرى، دانستنى‌هايى از قرآن، ص‌152‌ـ‌153 و عبدالرحمن سيوطى، اللئالى المصنوعة فى الاحاديث الموضوعه، ج‌1، ص‌227‌ـ‌228.
[18]‌. الكافى، ج‌2، ص‌596‌ـ‌634 و ميزان الحكمه، ج‌8، ص‌64‌ـ‌103.
[19]‌. لقمان، آيات 1‌ـ‌2.
[20]‌. تفسير نمونه، ج‌8، ص‌317، 318 و 256.
[21]‌. مجمع‌البيان، ج‌10، ص‌637.
[22]‌. همان، ج‌6، ص‌772 و شيخ صدوق، ثواب الاعمال، ص‌108.
[23]‌. تفسير نمونه، ج‌1، ص‌60.
[24]‌. الميزان، ج‌2، ص‌251‌ـ‌255 و ج‌4، ص‌71‌ـ‌72.
[25]‌. بحارالانوار، ج‌89، ص‌206‌ـ‌209.
[26]‌. نحل، آيه‌89.
[27]‌. انعام، آيه‌38.
[28]‌. حديد، آيه‌25.
[29]‌. اسراء، آيه‌33.
[30]‌. مزمل، آيه‌20.
[31]‌. نجم، آيات 39‌ـ‌40.
[32]‌. ر.ك: بحارالانوار، ج‌63، ص‌290.
[33]‌. ر.ك: مفاتيح‌الجنان، ص‌659‌ـ‌729 و بحارالانوار، ج‌83، ص‌195.
[34]‌. غلامرضا نيشابورى، استفتائات قرآنى، ص‌159.
[35]‌. نهج‌البلاغه، خطبه 193 (همام).
[36]‌. الكافى، ج‌2، ص‌611.
[37]‌. بحارالانوار، ج‌92، ص‌17.
[38]‌. ص، آيه‌29.
[39]‌. همان.
[40]‌. الكافى، ج‌2، ص‌609،607.
[41]‌. الكافى، ج‌2، ص‌449.
[42]‌. همان، ص‌603.
[43]‌. اسراء، آيه‌82.
[44]‌. نهج‌البلاغه، خطبه 175، ص‌567.
[45]‌. مفاتيح‌الجنان، ص‌802‌ـ‌811.
[46]‌. تفسير موضوعى، ج‌1، ص‌234‌ـ‌242.

تاریخ : شنبه 10 فروردين 1392 زمان : 2:27

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب قرآن كريم
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: فضيلت, آثار و فوايد تلاوت قرآن كريم,

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

- الفاتحة	2- البقرة	3- آل عمران	4- النساء	5- المائدة	6- الأنعام	7- الأعراف	8- الأنفال
9- التوبة	10- يونس	11- هود	12- يوسف	13- الرعد	14- إبراهيم	15- الحجر	16- النحل
17- الإسراء	18- الكهف	19- مريم	20- طه	21- الأنبياء	22- الحج	23- المؤمنون	24- النور
25- الفرقان	26- الشعراء	27- النمل	28- القصص	29- العنكبوت	30- الروم	31- لقمان	32- السجدة
33- الأحزاب	34- سبأ	35- فاطر	36- يس	37- الصافات	38- ص	39- الزمر	40- غافر
41- فصلت	42- الشورى	43- الزخرف	44- الدخان	45- الجاثية	46- الأحقاف	47- محمد	48- الفتح
49- الحجرات	50- ق	51- الذاريات	52- الطور	53- النجم	54- القمر	55- الرحمن	56- الواقعة
57- الحديد	58- المجادلة	59- الحشر	60- الممتحنة	61- الصف	62- الجمعة	63- المنافقون	64- التغابن
65- الطلاق	66- التحريم	67- الملك	68- القلم	69- الحاقة	70- المعارج	71- نوح	72- الجن
73- المزمل	74- المدثر	75- القيامة	76- الإنسان	77- المرسلات	78- النبأ	79- النازعات	80- عبس
81- التكوير	82- الإنفطار	83- المطففين	84- الإنشقاق	85- البروج	86- الطارق	87- الأعلى	88- الغاشية
89- الفجر	90- البلد	91- الشمس	92- الليل	93- الضحى	94- الشرح	95- التين	96- العلق
97- القدر	98- البينة	99- الزلزلة	100- العاديات	101- القارعة	102- التكاثر	103- العصر	104- الهمزة
105- الفيل	106- قريش	107- الماعون	108- الكوثر	109- الكافرون	110- النصر	111- المسد	112- الإخلاص
113- الفلق	114- الناس

تاریخ : شنبه 10 فروردين 1392 زمان : 2:15

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب قرآن كريم
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: فهرست سوره هاي قرآن , قرآن كريم , قرآن , فهرست قرآن , سوره هاي قرآن , خواص قرآن ,

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

زندگی نامه امام رضا(ع)

مقدمه

امام علي ‌بن موسي‌الرضا عليه‌السلام هشتمين امام شيعيان از سلاله پاك رسول خدا و هشتمين جانشين پيامبر مكرم اسلام مي‌باشند.

ايشان در سن ٣٥ سالگي عهده‌دار مسئوليت امامت ورهبري شيعيان گرديدند و حيات ايشان مقارن بود با خلافت خلفاي عباسي كه سختي‌ها و رنج بسياري رابر امام رواداشتند و سر انجام مامون عباسی ايشان رادرسن ٥٥ سالگی به شهادت رساند.دراين نوشته به طور خلاصه, بعضی ازابعاد زندگانی آن حضرت را بررسی می نماييم.

 

نام ،لقب و كنيه امام :

نام مبارك ايشان علي و كنيه آن حضرت ابوالحسن و مشهورترين لقب ايشان «رضا» به معناي «خشنودي» مي‌باشد. امام محمدتقي عليه‌السلام امام نهم و فرزند ايشان سبب ناميده شدن آن حضرت به اين لقب را اينگونه نقل مي‌فرمايند : خداوند او را رضا لقب نهاد زيرا خداوند در آسمان و رسول خدا و ائمه اطهار در زمين از او خشنود بوده‌اند و ايشان را براي امامت پسنديده اند و همينطور ( به خاطر خلق و خوي نيكوي امام ) هم دوستان و نزديكان و هم دشمنان از ايشان راضي و خشنود بود‌ند.

 يكي از القاب مشهور حضرت « عالم آل محمد » است . اين لقب نشانگر ظهور علم و دانش ايشان مي‌باشد.جلسات مناظره متعددی که امام با دانشمندان بزرگ عصر خويش, بويژه علمای اديان مختلف انجام داد و در همه آنها با سربلندی تمام بيرون آمد دليل کوچکي براين سخن است، که قسمتي از اين مناظرات در بخش « جنبه علمي امام » آمده است. اين توانايي و برتري امام, در تسلط بر علوم يكي از دلايل امامت ايشان مي‌باشد و با تأمل در سخنان امام در اين مناظرات, كاملاً اين مطلب روشن مي‌گردد كه اين علوم جز از يك منبع وابسته به الهام و وحي نمي‌تواند سرچشمه گرفته باشد.

پدر و مادر امام :

پدر بزرگوار ايشان امام موسي كاظم (عليه السلام ) پيشواي هفتم شيعيان بودند كه در سال ١٨٣ ه.ق. به دست هارون عباسي به شهادت رسيدند و مادرگراميشان « نجمه » نام داشت.

 

تولد امام :

حضرت رضا (عليه السلام ) در يازدهم ذيقعده‌الحرام سال ١٤٨ هجري در مدينه منوره ديده به جهان گشودند. از قول مادر ايشان نقل شده است كه : هنگامي‌كه به حضرتش حامله شدم به هيچ وجه ثقل حمل را در خود حس نمي‌كردم و وقتي به خواب مي‌رفتم, صداي تسبيح و تمجيد حق تعالي وذکر «لااله‌الاالله» رااز شكم خود مي‌شنيدم, اما چون بيدار مي‌شدم ديگر صدايي بگوش نمي رسيد. هنگامي‌كه وضع حمل انجام شد، نوزاد دو دستش را به زمين نهاد و سرش را به سوي آسمان بلند كرد و لبانش را تكان مي‌داد؛ گويي چيزي مي‌گفت.

نظير اين واقعه, هنگام تولد ديگر ائمه و بعضي از پيامبران الهي نيز نقل شده است, از جمله حضرت عيسي كه به اراده الهي در اوان تولد, در گهواره لب به سخن گشوده و با مردم سخن گفتند كه شرح اين ماجرا در قرآن كريم آمده است.

 

زندگي امام در مدينه :

حضرت رضا (عليه السلام) تا قبل از هجرت به مرو در مدينه زادگاهشان، ساكن بودند و در آنجا در جوار مدفن پاك رسول خدا و اجداد طاهرينشان به هدايت مردم و تبيين معارف ديني و سيره نبوي مي پرداختنند. مردم مدينه نيز بسيار امام را دوست مي داشتند و به ايشان همچون پدري مهربان مي نگريستند.تا قبل ازاين سفر با اينکه امام بيشترسالهای عمرش را درمدينه گذرانده بود, اما درسراسرمملکت اسلامي پِيروان بسياری داشت که گوش به فرمان اوامر امام بودند.

 امام در گفتگويي كه با مامون درباره ولايت عهدی داشتند، در اين باره اين گونه مي فرمايند: همانا ولايت عهدی هيچ امتيازي را بر من نيفزود. هنگامي كه من در مدينه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود واگرازکوچه های شهر مدينه عبورمي کردم, عزيرتراز من كسي نبود . مردم پيوسته حاجاتشان را نزد من مي آوردند و كسي نبود كه بتوانم نياز او ر ا برآورده سازم, مگر اينكه اين كار را انجام مي دادم و مردم به چشم عزيز و بزرگ خويش، به من مى نگريستند.

 

 امامت حضرت رضا (عليه السلام ) :

امامت و وصايت حضرت رضا (عليه السلام ) بارها توسط پدر بزرگوار و اجداد طاهرينشان و رسول اكرم (صلي الله وعليه واله )اعلام شده بود. به خصوص امام كاظم (عليه السلام ) بارها در حضور مردم ايشان را به عنوان وصي و امام بعد از خويش معرفي كرده بودند كه به نمونه‌اي از آنها اشاره مي‌نمائيم.

يكي از ياران امام موسي كاظم (عليه السلام ) مي‌گويد ما شصت نفر بوديم كه موسي بن‌جعفر به جمع ما وارد شد و دست فرزندش علي در دست او بود. فرمود : آيا مي‌دانيد من كيستم ؟ گفتم: تو آقا و بزرگ ما هستي. فرمود : نام و لقب من را بگوئيد. گفتم : شما موسي بن جعفر بن محمد هستيد . فرمود : اين كه با من است كيست ؟ گفتم : علي بن موسي بن جعفر. فرمود : پس شهادت دهيد او در زندگاني من وكيل من است و بعد از مرگ من وصي من مي باشد. در حديث مشهوری نيزکه جابر از قول نبى ‌اكرم نقل مي‌كند امام رضا (عليه السلام ) به عنوان هشتمين امام ووصي پيامبر معرفي شده‌اند. امام صادق (عليه السلام ) نيز مكرر به امام كاظم مي‌فرمودند كه عالم‌ آل‌محمد از فرزندان تو است و او وصي بعد از تو مي‌باشد.

ولايت عهدي :

باري ، چون حضرت رضا (عليه السلام ) وارد مرو شدند, مأمون از ايشان استقبال شاياني كرد و در مجلسي كه همه اركان دولت حضور داشتند صحبت كرد و گفت : همه بدانند من در آل عباس و آل علي (عليه السلام ) هيچ كس را بهتر و صاحب حق‌تر به امر خلافت از علي‌بن‌موسي‌رضا (عليه السلام ) نديدم. پس از آن به حضرت رو كرد و گفت تصميم گرفته‌ام كه خود را از خلافت خلع كنم و آنرا به شما واگذار نمايم. حضرت فرمودند اگر خلافت را خدا براي تو قرار داده جايز نيست كه به ديگري ببخشي و اگر خلافت از آن تو نيست ، تو چه اختياري داري كه به ديگري تفويض نمايي. مأمون بر خواسته خود پافشاري كرد و بر امام اصرار ورزيد. اما امام فرمودند :‌هرگز قبول نخواهم كرد. وقتي مأمون مأيوس شد گفت پس ولايت عهدي را قبول كن تا بعد از من شما خليفه و جانشين من باشيد. اين اصرار مأمون و انكار امام تا دو ماه طول كشيد و حضرت قبول نمي‌فرمودند و مي‌گفتند : از پدرانم شنيدم, من قبل از تو از دنيا خواهم رفت و مرا با زهر شهيد خواهند كرد و بر من ملائك زمين و آسمان خواهند گريست و در وادي غربت در كنار هارون ‌الرشيد دفن خواهم شد. اما مأمون بر اين امر پافشاري نمود تا آنجاكه مخفيانه و در مجلس خصوصي حضرت را تهديد به مرگ كرد. لذا حضرت فرمودند : اينك كه مجبورم, قبول مي‌كنم به شرط آنكه كسي را نصب يا عزل نكنم و رسمي را تغيير ندهم و سنتي را نشكنم و از دور بر بساط خلافت نظرداشته باشم . مأمون با اين شرط راضي شد. پس از آن حضرت, دست را به سوي آسمان بلند كردند وفرمودند : خداوندا ! تو مي‌داني كه مرا به اكراه وادار نمودند و به اجبار اين امر را اختيار كردم؛ پس مرا مؤاخذه نكن همان گونه كه دو پيغمبر خود يوسف و دانيال را هنگام قبول ولايت پادشاهان زمان خود مؤاخذه نكردي. خداوندا عهدي نيست جز عهد تو و ولايتي نيست مگر از جانب تو, پس به من توفيق ده كه دين تو را برپا دارم و سنت پيامبر تو را زنده نگاه دارم. همانا كه تو نيكو مولا و نيكو ياوري هستي .

 

مختصري از كلمات حكمت‌آميز امام :         

امام فرمودند : دوست هركس عقل اوست و دشمن هركس جهل و ناداني و حماقت است. 

امام فرمودند : علم و دانش همانند گنجي مي‌ماند كه كليد آن سئوال است, پس بپرسيد. خداوند شما را رحمت كند زيرا در اين امرچهار طايفه داراي اجر مي‌باشند :

١- سئوال كننده           ٢- آموزنده 

٣- شنونده                  ٤- پاسخ دهنده

 

شهادت امام :

در نحوه به شهادت رسيدن امام نقل شده است كه مأمون به يكي از خدمتکاران خويش دستور داده بود تا ناخن‌هاي دستش را بلند نگه دارد و بعد به او دستور دادتا دست خود را به زهر مخصوصي آلوده كند و در بين ناخن‌هايش زهر قرار دهد و اناري را با دستان زهر‌آلودش دانه كند و او دستور مأمون را اجابت كرد. مأمون نيز انار زهرآلوده را خدمت حضرت گذارد و اصرار كرد كه امام ازآن انار تناول کنند.اما حضرت از خوردن امتناع فرمودند و مأمون اصرار كرد تا جايي‌كه حضرت را تهديد به مرگ نمود و حضرت به جبر, قدري از آن انار مسموم تناول فرمودند. بعد از گذشت چند ساعت زهر اثر كرد و حال حضرت دگرگون گرديد و صبح روز بعد در سحرگاه روز ٢٩ صفر سال ٢٠٣ هجري قمري امام رضا ( عليه السلام ) به شهادت رسيدند .

 

تدفين امام :

به قدرت و اراده الهي امام جواد ( عليه السلام ) فرزند و امام بعد از آن حضرت به دور از چشم دشمنان,  بدن مطهر ايشان را غسل داده وبر آن نماز گذاردند و پيکر پاك ايشان با مشايعت بسياري از شيعيان و دوستداران آن حضرت در مشهد دفن گرديد و قرنهاست كه مزار اين امام بزرگوار مايه بركت و مباهات ايرانيان است.

تاریخ : جمعه 9 فروردين 1392 زمان : 16:32

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب زندگي نامه
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: زندگی نامه امام رضا(ع),

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

زندگی‌نامه امام موسی كاظم علیه السلام

نام:موسى‏ بن جعفر.

كنیه: ابو ابراهیم، ابوالحسن، ابوالحسن اوّل، ابوالحسن ماضى، ابوعلى و ابواسماعیل.

القاب: كاظم، صابر، صالح، امین و عبدالصالح.

نكته: آن حضرت در میان شیعیان به «باب الحوائج» معروف است.

منصب: معصوم نهم و امام هفتم شیعیان.

تاریخ ولادت:هفتم ماه صفر سال 128 هجرى. برخى نیز سال 129 را ذكر كردند.

محل تولد: ابواء (منطقه‏اى در میان مكه و مدینه) در سرزمین حجاز (عربستان سعودى كنونى).

نسب پدرى: امام جعفر بن محمد بن على بن حسین بن على بن ابى‏طالب علیهم السلام.

نام مادر:حمیده مصفّاة. نام‏هاى دیگرى نیز مانند حمیده بربریه و حمیده اندلسیه نیز براى او نقل شده است. این بانو از زنان بزرگ زمان خویش بود و چندان فقیه و عالم به احكام و مسائل بود كه امام صادق علیه السلام زنان را در یادگیرى مسائل و احكام دینى به ایشان ارجاع مى‏داد. و درباره‏اش فرمود: «حمیده، تصفیه شده است از هر دنس و چركى؛ مانند شمش طلا. پیوسته فرشتگان او را حفاظت و پاسبانى نموده تا رسیده است به من، به خاطر آن كرامتى كه از خداى متعال براى من و حجت پس از من است.»

مدت امامت:از زمان شهادت پدرش، امام جعفر صادق علیه السلام، در شوال 148 هجرى تا رجب سال 183 هجرى، به مدت 35 سال. آن حضرت در سن بیست سالگى به امامت رسید.

تاریخ و سبب شهادت: 25 رجب سال 183 هجرى، در سن 55 سالگى، به‏ وسیله زهرى كه در زندان سندى بن شاهك به دستور هارون ‏الرشید به آن حضرت خورانیده شد.

محل دفن: مكانی به نام مقابر  قریش در بغداد (در سرزمین عراق) كه هم اكنون به «كاظمین» معروف است.

همسران: 1. فاطمه بنت على. 2. نجمه.

فرزندان: درباره تعداد فرزندان آن حضرت چند قول وجود دارد. بنابر نقل یكى از آنها، آن حضرت 37 فرزند داشت كه 18 تن از آنان پسر و 19 تن دختر بودند.

الف) پسران‏

1. امام على بن موسى الرضا(ع). 2. ابراهیم. 3. عباس. 4. قاسم. 5. اسماعیل. 6. جعفر. 7. هارون. 8. حسن. 9. احمد.

10. محمد. 11. حمزه. 12. عبداللّه. 13. اسحاق. 14. عبیداللّه. 15. زید. 16. حسین. 17. فضل. 18. سلیمان.

ب) دختران

1. فاطمه كبرى. 2. فاطمه صغرى. 3. رقیّه. 4. حكیمه. 5. ام ابیها. 6. رقیّه صغرى. 7. كلثوم. 8. ام جعفر. 9. لبابه. 10. زینب.

11. خدیجه. 12. علیّه. 13. آمنه. 14. حسنه. 15. بریهه. 16. عائشه. 17. ام سلمه. 18. میمونه. 19. ام كلثوم.

یكى از دختران آن حضرت به نام فاطمه، معروف به حضرت معصومه علیهاالسلام كه براى دیدار برادرش امام رضا علیه السلام عازم ایران شده بود، در شهر قم بیمار شد و پس از چند روز بیمارى، وفات یافت و در این شهر مدفون گردید. هم اكنون مقبره ایشان زیارتگاه شیعیان سراسر جهان و دانشگاه عالمان و مجتهدان شیعى است.

اصحاب ویاران:

تعداد یاران، اصحاب و راویان امام موسى كاظم علیه السلام بسیار است. در این جا نام تعدادى از اصحاب بزرگ آن حضرت ذكر مى‏گردد:

1. على بن یقطین.

2. ابوصلت بن صالح هروى .

3. اسماعیل بن مهران.

4. حمّاد بن عیسى.

5. عبدالرحمن بن حجّاج بجلى.

6. عبداللّه بن جندب بجلى.

7. عبداللّه بن مغیره بجلى.

8. عبداللّه بن یحیى كاهلى.

9. مفضّل بن عمر كوفى.

10. هشام بن حكم.

11. یونس بن عبدالرحمن.

12. یونس بن یعقوب.

زمامداران معاصر:

1. مروان بن محمد اموى - معروف به مروان حمار- (126 - 132 ق.).

2. ابوالعباس سفاح عباسى (132 - 136 ق.).

3. منصور عباسى (136 - 158 ق.).

4. مهدى عباسى (158 - 169 ق.).

5. هادى عباسى (169 - 170 ق.).

6. هارون الرشید (170 - 193 ق.).

امام موسى كاظم علیه السلام در عصر خلافت منصور عباسى به مقام امامت نایل آمد. از آن زمان تا سال 183 هجرى، سال وفات آن حضرت، چندین بار توسط خلفاى عباسى دستگیر و زندانى گردید. تنها در دوران خلافت هارون الرشید به مدت چهار سال زندانى و در همان زندان به شهادت رسید.

رویدادهاى مهم:

1. شهادت امام جعفر صادق علیه السلام، پدر ارجمند امام موسى كاظم علیه السلام، به دست منصور دوانیقى، در سال 148 هجرى.

2. پیدایش انشعاباتى در مذهب شیعه، مانند: اسماعیلیه، اَفْطَحیه و ناووسیه، پس از شهادت امام صادق علیه‌السلام و معارضه آنان با امام موسى كاظم علیه السلام در مسئله امامت.

3. ادعاى امامت و جانشینى امام جعفر صادق علیه السلام، توسط عبدالله اَفْطَحْ، برادر امام موسى كاظم علیه السلام و به وجود آوردن مذهب افطحیه در شیعه.

4. اعراض بیشتر اصحاب امام صادق علیه السلام از عبدالله اَفْطَحْ، و گرایش آنان به امام‏ موسى كاظم علیه‌السلام.

5. مرگ منصور دوانیقى، در سال 158 هجرى، و به خلافت رسیدن ابوعبدالله مهدى عباسى، فرزند منصور.

6. احضار امام موسى كاظم علیه السلام به بغداد و زندانى نمودن ایشان در آن شهر، به دستور مهدى عباسى.

7. زندانى شدن امام موسى كاظم علیه السلام در بغداد، در دوران حكومت هادى عباسى.

8. مبارزات منفىِ امام موسى كاظم علیه السلام با دستگاه حكومتىِ هارون‏الرشید، در مناسبت‏هاى گوناگون.

9. بدگویی و سعایت على بن اسماعیل، برادرزاده امام موسى كاظم علیه السلام از آن حضرت، نزد هارون الرشید با توطئه‏چینى یحیى برمكى، وزیر اعظم هارون.

10. دستگیرى امام كاظم علیه السلام در مدینه و فرستادن آن حضرت به زندان عیسى بن جعفر در بصره، به دستور هارون‏الرشید، در سال 179 هجرى.

11. انتقال امام علیه السلام از زندان بصره به زندان فضل بن ربیع در بغداد.

12. انتقال امام علیه السلام از زندان فضل بن ربیع به زندان فضل بن یحیى برمكى.

13. مراعات كردن حال امام علیه السلام در زندان، توسط فضل بن یحیى و عكس‏العمل شدید هارون به این قضیه.

14. مضروب و مقهور شدن فضل بن یحیى، توسط هارون، به خاطر مراعات حال امام علیه السلام در زندان.

15. انتقال امام علیه السلام از زندان فضل بن یحیى به زندان سندى بن شاهك.

16. مسموم كردن امام علیه السلام با خرماى زهر آلود، توسط سندى بن شاهك در زندان.

17. شهادت امام كاظم علیه السلام به خاطر مسمومیت در زندان سندى بن شاهك، در 25 رجب سال 183 هجرى.

18. انتقال پیكر مطهر امام موسى كاظم علیه السلام به جِسر (پل) بغداد و فراخوانىِ مردم براى دیدن آن توسط مأموران هارون‏الرشید.

19. انزجار سلیمان بن جعفر بن منصور دوانیقى از تحقیر پیكر امام موسى كاظم علیه السلام، توسط مأموران حكومتى، و دستور او به تجهیز و تكفین مناسب شأن پیكر آن حضرت و به خاك سپارى در مقابر قریش بغداد

تاریخ : جمعه 9 فروردين 1392 زمان : 16:27

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب زندگي نامه
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: زندگی‌نامه امام موسی كاظم,

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

زندگينامه امام صادق (علیه السلام)

 

زندگينامه امام صادق (علیه السلام)
 

نام پيشواي ششم «جعفر»، كنيه‏اش «ابو عبدالله»، لقبش«صادق»، پدر ارجمندش امام باقر (علیه السلام) و مادرش « ام فروه» مي ‏باشد.

ميلاد امام:
 

مشهور ميان مورخان و محدثان آن است كه امام صادق (علیه السلام) در هفده ربيع‏الاول سال 80 و يا 83 قمري چشم به جهان گشوده است .محمد بن سعيد روايت كرده كه امام به هنگام وفات، هفتاد و يك ساله بوده است .ملاحظه مي شود كه اين روايت با هيچكدام از دو احتمال 80 و 83 سازگار نيست؛ زيرا مورخان اتفاق نظر دارند كه امام صادق (علیه السلام) در سنه 148 قمري وفات يافته است . بنابراين تاريخ تولد آن حضرت سه سال و يا سه سال و اندي پيش از سنه 80 بايد باشد، و بدين ترتيب روايات وارده در ميلاد امام را مي ‏توان به سه گروه تقسيم كرد كه قول ميانه همان 80 سال است و شايد آن نزديك به صحت باشد.

خلفاي معاصر حضرت
 

امام صادق (علیه السلام) در سال 114 به امامت رسيد. دوران امامت او مصادف بود با اواخر حكومت امويان كه در سال 132 به عمر آن پايان داده شد و اوايل حكومت عباسيان كه از اين تاريخ آغاز گرديد.امام صادق (علیه السلام) از ميان خلفاي اموي با افراد زير معاصر بود:
1- هشام بن عبدالملك (105-125ه ق). 2- وليد بن يزيد بن عبدالملك (125-126). 3- يزيد بن وليد بن عبدالملك(126).4-ابراهيم بن وليد بن عبدالملك (70روز از سال 126).5- مروان بن محمد مشهور به مروان حمار(126-132). و از ميان خلفاي عباسي نيز معاصر بود با:
1- عبداللّه بن محمد مشهور به سفاح (132-137).2- ابو جعفر مشهور به منصور دوانيقي (137-158).
عظمت علمي امام صادق (ع) :
در باب عظمت علمي امام صادق (علیه السلام) شواهد فراواني وجود دارد و اين معنا مورد قبول دانشمندان تشيع و تسنن است. فقها و دانشمندان بزرگ در برابر عظمت علمي آن حضرت سر تعظيم فرود مي ‏آوردند و برتري علمي او را مي ‏ستودند.«ابو حنيفه»، پيشواي مشهور فرقه حنفي ، مي ‏گفت:
من دانشمندتر از جعفر بن محمد نديده‏ام(1) نيز مي ‏گفت:
زماني كه «منصور» (دوانيقي ) «جعفر بن محمد» را احضار كرده بود، مرا خواست و گفت:
مردم شيفته جعفر بن محمد شده‏اند، براي محكوم ساختن او يك سري مسائل مشكل را در نظر بگير. من چهل مسئله مشكل آماده كردم. روزي منصور كه در «حيره» بود، مرا احضار كرد. وقتي وارد مجلس وي شدم ديدم جعفر بن محمد در سمت راست او نشسته است وقتي چشمم به او افتاد آنچنان تحت تأثير ابهت و عظمت او قرار گرفتم كه چنين حالي از ديدن منصور به من دست نداد. سلام كردم و با اشاره منصور نشستم. منصور رو به وي كرد و گفت:
اين ابو حنيفه است. او پاسخ داد:
بلي مي ‏شناسمش. سپس منصور رو به من كرده گفت:
اي ابو حنيفه! مسائل خود را با ابو عبدالله (جعفر بن محمد) در ميان بگذار. در اين هنگام شروع به طرح مسائل كردم. هر مسئله‏اي مي ‏پرسيدم، پاسخ مي ‏داد:
عقيده شما در اين باره چنين و عقيده اهل مدينه چنان و عقيده ما چنين است. در برخي از مسائل با نظر ما موافق، و در برخي ديگر با اهل مدينه موافق و گاهي ، با هر دو مخالف بود. بدين ترتيب چهل مسئله را مطرح كردم و همه را پاسخ گفت:
ابو حنيفه به اينجا كه رسيد با اشاره به امام صادق (علیه السلام) گفت:
دانشمندترين مردم، آگاهترين آنها به اختلاف مردم در فتاوا و مسائل فقهي است(2)«مالك»، پيشواي فرقه مالكي مي ‏گفت:
مدتي نزد جعفر بن محمد رفت و آمد مي ‏كردم، او را همواره در يكي از سه حالت ديدم:
يا نماز مي ‏خواند يا روزه بود و يا قرآن تلاوت مي ‏كرد، و هرگز او را نديدم كه بدون وضو حديث نقل كند(3)در علم و عبادت و پرهيزگاري ، برتر از جعفر بن محمد هيچ چشمي نديده و هيچ گوشي نشنيده و به قلب هيچ بشري خطور نكرده است(4).شيخ (مفيد) مي ‏نويسد:
به قدري علوم از آن حضرت نقل شده كه زبانزد مردم گشته و آوازه آن همه جا پخش شده است و از هيچ يك از افراد خاندان او، به اندازه او علم و دانش نقل نشده است(5)« ابن حجر هيتمي » مي ‏نويسد:
به قدري علوم از او نقل شده كه زبانزد مردم گشته و آوازه آن، همه جا پخش شده است و بزرگترين پيشوايان (فقه و حديث) مانند:
يحيي بن سعيد، ابن جريح، مالك، سفيان ثوري ، سفيان بن عيينه، ابو حنيفه، شعبه و ايوب سجستاني از او نقل روايت كرده‏اند(6)«ابو بحر جاحظ»، يكي از دانشمندان مشهور قرن سوم، مي ‏گويد:
جعفر بن محمد كسي است كه علم و دانش او جهان را پر كرده است و گفته مي ‏شود كه ابوحنيفه و همچنين سفيان ثوري از شاگردان اوست، و شاگردي اين دو تن در اثبات عظمت علمي او كافي است. (7)«سيد امير علي » با اشاره به فرقه‏هاي مذهبي و مكاتب فلسفي در دوران خلافت بني ‏اميه مي ‏نويسد:
فتاوا و آراي ديني تنها نزد سادات و شخصيتهاي فاطمي رنگ فلسفي به خود گرفته بود. گسترش علم در آن زمان، روح بحث و جستجو را برانگيخته بود و بحثها و گفتگوهاي فلسفي در همه اجتماعات رواج يافته بود. شايسته ذكر است كه رهبري اين حركت فكري را حوزه علمي ‏اي كه در مدينه شكوفا شده بود، به عهده داشت. اين حوزه را نبيره علي بن ابي طالب بنام امام جعفر كه «صادق» لقب داشت، تاسيس كرده بود. او پژوهشگري فعال و متفكري بزرگ بود، و با علوم آن عصر بخوبي آشنايي داشت و نخستين كسي بود كه مدارس فلسفي اصلي را در اسلام تاسيس كرد. در مجالس درس او، تنها، كساني كه بعدها مذاهب فقهي را تاسيس كردند، شركت نمي ‏كردند، بلكه فلاسفه و طلاب فلسفه از مناطق دور دست در آن حاضر مي ‏شدند. «حسن بصري »، موسس مكتب فلسفي «بصره» و «واصل بن عطأ» موسس مذهب معتزله، از شاگردان او بودند كه از زلال چشمه دانش او سيراب مي ‏شدند.(8)«ابن خلكان»، مورخ مشهور، مي ‏نويسد:
او يكي از امامان دوازده گانه در مذهب اماميه، و از بزرگان خاندان پيامبر است كه به علت راستي و درستي گفتار، وي را صادق مي ‏خواندند. فضل و بزرگواري او مشهورتر از آن است كه نياز به توضيح داشته باشد. ابوموسي جابر بن حيان طرطوسي شاگرد او بود. جابر كتابي شامل هزار ورق تاليف كرد كه تعليمات جعفر صادق را در برداشت و حاوي پانصد رساله بود.(9)
اوضاع سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي عصر امام :
در ميان امامان، عصر امام صادق (علیه السلام) منحصر به فرد بوده و شرائط اجتماعي و فرهنگي عصر آن حضرت در زمان هيچ يك از امامان وجود نداشته است، زيرا آن دوره از نظر سياسي ، دوره ضعف و تزلزل حكومت بني اميه و فزوني قدرت بني عباس بود و اين دو گروه مدتي در حال كشمكش و مبارزه با يكديگر بودند. از زمان هشام بن عبدالملك تبليغات و مبارزات سياسي عباسيان آغاز گرديد، و در سال 129 وارد مرحله مبارزه مسلحانه و عمليات نظامي گرديد و سرانجام در سال 132 به پيروزي رسيد.از آن‏جا كه بني اميه در اين مدت گرفتار مشكلات سياسي فراوان بودند، لذا فرصت ايجاد فشار و اختناق نسبت به امام و شيعيان را (مثل زمان امام سجاد) نداشتند.عباسيان نيز چون پيش از دستيابي به قدرت در پوشش شعار طرفداري از خاندان پيامبر و گرفتن انتقام خون آنان عمل مي ‏كردند، فشاري از طرف آنان مطرح نبود. از اينرو اين دوران، دوران آرامش و آزادي نسبي امام صادق (علیه السلام) و شيعيان، و فرصت بسيار خوبي براي فعاليت علمي و فرهنگي آنان به شمار مي ‏رفت.

شرائط خاص فرهنگي
 

از نظر فكري و فرهنگي نيز عصر امام صادق (علیه السلام) عصر جنبش فكري و فرهنگي بود. در آن زمان شور و شوق علمي بي سابقه‏اي در جامعه اسلامي به وجود آمده بود و علوم مختلفي اعم از علوم اسلامي همچون:
علم قرائت قرآن ، علم تفسير ، علم حديث، علم فقه، علم كلام، يا علوم بشري مانند:
طب ، فلسفه ، نجوم ، رياضيات و پديد آمده بود، به طوري كه هر كس يك متاع فكري داشت به بازار علم و دانش عرضه مي ‏كرد. بنابراين تشنگي علمي عجيبي به وجود آمده بود كه لازم بود امام به آن پاسخ گويد. عواملي را كه موجب پيدايش اين جنبش علمي شده بود مي ‏توان بدين نحو خلاصه كرد:
1- آزادي و حريب فكر و عقيده در اسلام. البته عباسيان نيز در اين آزادي فكري بي تاثير نبود؛ اما ريشه اين آزادي در تعليمات اسلام بود، به طوري كه اگر هم عباسيان مي ‏خواستند از آن جلوگيري كنند، نمي ‏توانستند. 2- محيط آن روز اسلامي يك محيط كاملاً مذهبي بود و مردم تحت تاثير انگيزه‏هاي مذهبي بودند. تشويقهاي پيامبر اسلام به كسب علم، و تشويقها و دعوتهاي قرآن به علم و تعليم و تفكر و تعقل، عامل اساسي اين نهضت و شور و شوق بود.3- اقوام و مللي كه اسلام را پذيرفته بودند نوعاً داراي سابقه فكري و علمي بودند و بعضاً همچون نژاد ايراني (كه از همه سابقه‏اي درخشانتر داشت)و مصري و سوري ،از مردمان مراكز تمدن آن روز به شمار مي ‏رفتند.اين افراد به منظور درك عميق تعليمات اسلامي ،به تحقيق و جستسجو و تبادل نظر مي ‏پرداختند.4- تسامح ديني يا همزيستي مسالمت‏آميز با غير مسلمانان مخصوصاً همزيستي با اهل‏كتاب.مسلمانان،اهل را تحمل مي ‏كردند و اين را برخلاف اصول ديني خود نمي ‏دانستند. در آن زمان اهل كتاب، مردمي دانشمند و مطلع بودند. مسلمانان با آنان برخورد علمي داشتند و اين خود بحث و بررسي و مناظره را به دنبال داشت (10)

برخورد فرق و مذاهب
 

عصر امام صادق (علیه السلام) عصر برخورد انديشه‏ها و پيدايش فرق و مذاهب مختلف نيز بود. در اثر برخورد مسلمين با عقايد و آراي اهل كتاب و نيز دانشمند يونان، شبهات و اشكالات گوناگوني پديد آمده بود. در آن زمان فرقه هايي همچون:
معتزله، جبريه، مرجئه، غلات،(11) زنادقه، (12) مشبه، متصوفه، مجسمه، تناسخيه و امثال اينها پديد آمده بودند كه هر كدام عقايد خود را ترويج مي ‏كردند.از اين گذشته در زمينه هر يك از علوم اسلامي نيز در ميان دانشمندان آن علم اختلاف نظر پديد مي ‏آمد، مثلا در علم قرائت قران، تفسير، حديث، فقه، و علم كلام (13)بحثها و مناقشات داغي در مي ‏گرفت و هر كس به نحوي نظر مي ‏داد و از عقيده‏اي طرفداري مي ‏كرد.
دانشگاه بزرگ جعفري :
امام صادق (ع) با توجه به فرصت مناسب سياسي كه به وجود آمده بود، و با ملاحظه نياز شديد جامعه و آمادگي زمينه اجتماعي ، دنباله نهضت علمي و فرهنگي پدرش امام باقر (ع) را گرفت و حوزه وسيع علمي و دانشگاه بزرگي به وجود اورد و در رشته‏هاي مختلف علوم عقلي و نقلي آن روز، شاگردان بزرگ و برجسته‏اي همچون:
هشام بن حكم، محمد بن مسلم، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مومن طاق، مفضل بن عمر، جابر بن حيان و تربيت كرد كه تعداد آنها را بالغ بر چهار هزار نفر نوشته‏اند .(14)هر يك از اين شاگردان شخصيتهاي بزرگ علمي و چهره‏هاي درخشاني بودند كه خدمات بزرگي انجام دادند. گروهي از آنان داراي آثار علمي و شاگردان متعددي بودند. به عنوان نمونه «هشام بن حكم» سي و يك جلد كتاب (15)نوشته و «جابر بن حيان» نيز بيش از دويست جلد(16)در زمينه علوم گوناگون بخصوص رشته‏هاي عقلي و طبيعي و شيمي (كه آن روز كيميا ناميده مي ‏شد) تصنيف كرده بود كه به همين خاطر، به عنوان پدر علم شيمي مشهور شده است. كتابهاي جابر بن حيان به زبانهاي گوناگون اروپايي در قرون وسطي ترجمه گرديد و نويسندگا تاريخ علوم همگي از او به عظمت ياد مي ‏كنند.
رساله توحيد مفضل :
چنانكه اشاره شد امام صادق (علیه السلام) در علوم طبيعي بحثهايي نمود و رازهاي نهفته‏اي را باز كرد كه براي دانشمندان امروز نيز مايه اعجاب است.گواه روشن اين امر (گذشته از آموزش جابر) توحيد مفضل است كه امام آن را ظرف چهار روز املا كرد و «مفضل بن عمر كوفي » نوشت و بنام كتاب «توحيد مفضل» شهرت يافت. مفضل خود در مقدمه رساله مي ‏گويد:
روزي هنگام غروب در مسجد پيامبر نشسته بودم و در عظمت پيامبر و آن‏چه خداوند از شرف و فضيلت و به آن حضرت عطا كرده مي ‏انديشيدم. در اين فكر بودم كه ناگاه «ابن ابي العوجأ»، كه يكي از زندايقان آن زمان بود، وارد شد و در جايي كه من سخن او را مي ‏شنيدم نشست. پس از آن يكي از دوستانش نيز رسيد و نزديك او نشست. اين دو، مطالبي درباره پيامبر اسلام بيان داشتند... آنگاه ابن ابي العوجأ گفت:
نام محمد را، كه عقل من در آن حيران است و فكر من در كار او درمانده است، واگذار و در اصلي كه محمد آورده است سخن بگو. در اين هنگام سخن از آفريدگار جهان به ميان آوردند و حرف را به جايي رساندند كه جهان را خالق و مدبري نيست، بلكه همه چيز خود بخود از طبيعت پديد آمده است و پيوسته چنين بوده و چنين خواهد بود.مفضل مي ‏گويد:
چون اين سخنان واهي را از آن دور مانده از رحمت خدا شنيدم، از شدت خشم نتوانستم خودداري كنم و گفتم:
اي دشمن خدا، ملحد شدي و پروردگار را كه تو را به نيكوترين تركيب آفريده، و از حالات گوناگون گذارنده و به اين حد رسانده است، انكار كردي ! اگر در خود انديشه كني و به درك خود رجوع نمايي ، دلائل پروردگار را در وجود خود خواهي يافت و خواهي ديد كه شواهد وجود خدا و قدرت او، نشان علم و حكمتش در تو آشكار و روشن است. ابن ابي العوجأ گفت:
«اي مرد، اگر تو از متكلماني ( كساني كه از مباحث اعتقادي آگاهي داشتند و در بحث و جدل ورزيده بودند) با تو، به روش آنان سخن بگويم، اگر ما را محكوم ساختي ما از تو پيروي مي ‏كنيم ؛ و اگر از آنان نيستي سخن گفتن با تو سودي ندارد؛ و اگر از ياران جعفر بن محمد صادق هستي ، او خود با ما چنين سخن نمي ‏گويد و اين گونه با ما مناظره نمي ‏كند. او از سخنان ما بيش از آنچه تو شنيدي بارها شنيده ولي دشنام نداده است و در بحث بين ما و او از حد و ادب بيرون نرفته است، او آرام و بردبار و متين و خردمند است و هرگز خشم و سفاهت بر او چيره نمي ‏شود، سخنان و دلائل ما را مي ‏شنود تا آنكه هر چه در دل داريم بر زبان مي ‏آوريم، گمان مي ‏كنيم بر او پيروز شده‏ايم، آنگاه با كمترين سخن دلائل ما را باطل مي ‏سازد و با كوتاهترين كلام،حجت را بر ما تمام مي ‏كند چنانكه نمي ‏توانيم پاسخ دهيم، اينك اگر تو از پيروان او هستي ، چنانكه شايسته اوست، با ما سخن بگو». من اندوهناك از مسجد بيرون آمدم و در حالي كه در باب ابتلاي اسلام و مسلمانان به كفر اين ملحدان و شبهات آنان در انكار آفريدگار فكر مي ‏كردم، به حضور سرورم امام صادق (علیه السلام) رسيدم. امام چون مرا افسرده و اندوهيگين يافت، پرسيد:
تو را چه شده است؟
من سخنان آن دهريان را به عرض امام رساندم، امام فرمود:
« براي تو از حكمت آفريدگار در آفرينش جهان و حيوانات و درندگان و حشرات و مرغان و هر جانداري از انسان و چهار پايان و گياهان و درختان ميوه دار و بي ميوه و گياهان خوردني و غير خوردني بيان خواهم كرد، چنانكه عبرت گيرندگان از آن عبرت گيرند و بر معرفت مومنان افزوده شود و ملحدان و كافران در ان حيرآن بمانند. بامداد فردا نزد ما بيا...». به دنبال اين بيان امام، مفضل چهار روز پياپي به محضر امام رسيد. امام بياناتي پيرامون آفرينش انسان از آغاز خلقت و نيروهاي ظاهري و باطني و صفات فطري وي و در خلقت اعضا و جوارح انسان، و آفرينش انواع حيوانات و نيز آفرينش آسمان و زمين و... و فلسفه آفات و مباحث ديگر ايراد فرمود و مفضل نوشت. (17) رساله توحيد مفضل بارها به صورت مستقل چاپ و توسط مرحوم علامه مجلسي و برخي ديگر از دانشمندان معاصر به فارسي ترجمه شده است.
وسعت دانشگاه امام صادق (علیه السلام) :
امام صادق (علیه السلام) با تمام جريانهاي فكري و عقيدتي آن روز برخورد كرد و موضع اسلام و تشيع را در برابر آنها روشن ساخته برتري بينش اسلام را ثابت نمود. شاگردان دانشگاه امام صادق (علیه السلام) منحصر به شيعيان نبود، بلكه از پيروان سنت و جماعت نيز از مكتب آن حضرت برخوردار مي ‏شدند. پيشوايان مشهور اهل سنت ، بلاواسطه يا با واسطه، شاگرد امام بوده‏اند. در راس اين پيشوايان، « ابوحنيفه» قرار دارد كه دو سال شاگرد امام بوده است. او اين دو سال را پايه علوم و دانش خود معرفي مي ‏كند و مي ‏گويد:
«لولا السنتان لهلك نعمان»:
اگر آن دو سال نبود، «نعمان»:
« نعمان» هلاك مي ‏شد.(18) شاگردان امام از نقاط مختلف همچون كوفه، بصره، واسط، حجاز و امثال اينها و نيز از قبائل گوناگون مانند:
بني اسد، مخارق، طي ، سليم ، غطفان ، ازد ، خزاعه ، خثعم ، مخزوم ، بني ضبه ، قريش بويژه بني حارث بن عبدالمطلب و بني الحسن بودند كه به مكتب ان حضرت مي ‏پيوستند.(19) در وسعت دانشگاه امام همين قدر بس كه «حسن بن علي بن زياد وشأ» كه از شاگردان امام رضا (علیه السلام) و از محدثان بزرگ بوده (طبعاً سالها پس از امام صادق (علیه السلام) زندگي مي ‏كرده)، مي ‏گفت:
در مسجد كوفه نهصد نفر استاد حديث مشاهده كردم كه همگي از جعفر بن محمد حديث نقل مي ‏كردند.(20)به گفته «ابن حجر عسقلاني» فقها و محدثاني همچون شعبه ، سفيان ثوري ، سفيان بن عيينه ، مالك ، ابن جريح ، ابوحنيفه ، پسروي موسي ، و هيب بن خالد ، قطان ، ابوعاصم ، و گروه انبوه ديگر ، از آن حضرت حديث نقل كرده‏اند. (21)«يافعي » مي ‏نويسد:
او سخنان نفيسي در علم توحيد و رشته‏هاي ديگر دارد. شاگرد او «جابرين حيان» ، كتابي شامل هزار ورق كه پانصد رساله را در بر داشت، تأليف كرد. (22) امام صادق (علیه السلام) هر يك از شاگردان خود را در رشته‏اي كه با ذوق و قريحه او سازگار بود، تشويق و تعليم مي ‏نمود و در نتيجه، هر كدام از آنها در يك يا دو رشته از علوم مانند:
حديث، تفسير، علم كلام، و امثال اينها تخصص پيدا مي ‏كردند.گاهي امام، دانشمنداني را كه براي بحث و مناظره مراجعه مي ‏كردند، راهنمايي مي ‏كرد تا با يكي از شاگردان كه در آن رشته تخصص داشت، مناظره كنند.«هشام بن سالم» مي ‏گويد:
روزي با گروهي از ياران امام صادق (علیه السلام) در محضر آن حضرت نشسته بوديم. يك نفر مرد شامي اجازه ورود خواست و پس از كسب اجازه، وارد شد. امام فرمود:
بنشين. آنگاه پرسيد:
چه مي ‏خواهي ؟
مرد شامي گفت:
شنيده‏ام شما به تمام سوالات و مشكلات مردم پاسخ مي ‏گوييد، آمده‏ام با شما بحث و مناظره بكنم! امام فرمود:
- در چه موضوعي ؟
شامي گفت:
- درباره كيفيت قرائت قرآن. امام رو به «حمران» كرده فرمود:
- حمران جواب اين شخص با تو است! مرد شامي :
- من مي ‏خواهم با شما بحث كنم، نه با حمران! - اگر حمران را محكوم كردي ، مرا محكوم كرده‏اي ! مرد شامي ناگزير با حمران وارد بحث شد. هر چه شامي پرسيد، پاسخ قاطع و مستدلي از حمران شنيد، به طوري كه سرانجام از ادامه بحث فروماند و سخت ناراحت و خسته شد!امام فرمود:
- (حمران را) چگونه ديدي ؟
- راستي حمران خيلي زبر دست است، هر چه پرسيدم به نحو شايسته‏اي پاسخ داد!شامي گفت:
مي ‏خواهم درباره لغت و ادبيات عرب با شما بحث كنم.امام رو به «ابان بن تغلب» كرد و فرمود:
با او مناظره كن. ابان نيز راه هر گونه گريز را به روي او بست و وي را محكوم ساخت.شامي گفت:
مي ‏خواهم درباره فقه با شما مناظره كنم! امام به «زراره» فرمود:
با او مناظره كن. زراره هم با او به بحث پرداخت و بسرعت او را به بن بست كشاند!شامي گفت:
مي ‏خواهم درباره كلام با شما مناظره كنم. امام به « مومن طاق» دستور داد با او به مناظره بپردازد. طولي نكشيد كه شامي از مومن طاق نيز شكست خورد! به همين ترتيب وقتي كه شامي درخواست مناظره درباره استطاعت (قدرت و توانايي انسان بر انجام يا ترك خير و شر)، توحيد و امامت نمود، امام به ترتيب به حمزه طيار، هشام بن سالم و هشام بن حكم دستور داد با وي به مناظره بپردازند و هر سه، با دلائل قاطع و منطق كوبنده، شامي را محكوم ساختند. با مشاهده اين صحنه هيجان‏انگيز، از خوشحالي خنده‏اي شيرين بر لبان امام نقش بست. (23)
مناظرات امام صادق (علیه السلام) :
چنانكه قبلا گفتيم، عصر امام صادق (علیه السلام) عصر برخورد انديشه‏ها و پيدايش فرق و مذاهب مختلف بود و در اثر برخورد فرهنگ و معارف اسلامي با فلسفه‏ها و عقايد و آراي فلاسفه و دانشمندان يونان، شبهات و اشكالات گوناگوني پديد آمده بود، از اينرو امام صادق (علیه السلام) جهت معرفي اسلام و مباني تشيع، مناظرات متعدد و پرهيجاني با سران و پيروان اين فرقه‏ها و مسلكها داشت و طي آن‏ها با استدلالهاي متين و منطق استوار، پوچي عقايد آنان و برتري مكتب اسلام را ثابت مي ‏كرد.از ميان مناظرات گوناگون امام، به عنوان نمونه، مناظره آن حضرت را با «ابو حنيفه»، پيشواي فرقه حنفي ، از نظر خوانندگان محترم مي ‏گذرانيم:
روزي ابوحنيفه براي ملاقات با امام صادق (علیه السلام) به خانه امام آمد و اجازه ملاقات خواست. امام اجازه نداد.ابوحنيفه مي ‏گويد:
دم در، مقداري توقف كردم تا اينكه عده‏اي از مردم كوفه آمدند، و اجازه ملاقات خواستند. امام به آنها اجازه داد. من هم باآنها داخل خانه شدم. وقتي به حضورش رسيدم گفتم:
شايسته است كه شما نماينده‏اي به كوفه بفرستيد و مردم آن سامان را از ناسزا گفتن به اصحاب محمد (صلی الله علیه واله) نهي كنيد، بيش از ده هزار نفر در اين شهر به ياران پيامبر ناسزا مي ‏گويند. امام فرمود:
- مردم از من نمي ‏پذيرند.- چگونه ممكن است سخن شما را نپذيرند، در صورتي كه شما فرزند پيامبر خدا هستيد؟
- تو خود يكي از همانهايي هستي كه گوش به حرف من نمي ‏دهي . مگر بدون اجازه من داخل خانه نشدي ،و بدون اينكه بگويم ننشستي ،و بي اجازه شروع به سخن گفتن ننمودي ؟
آنگاه فرمود:
- شنيده‏ام كه تو بر اساس قياس (24)فتوا مي ‏دهي ؟
- آري .- واي بر تو! اولين كسي كه بر اين اساس نظر داد شيطان بود؛ وقتي كه خداوند به او دستور داد به آدم سجده كند، گفت:
«من سجده نمي ‏كنم، زيرا كه مرا از آتش آفريدي و او را از خاك و آتش گراميتر از خاك است».(سپس امام براي اثبات بطلان «قياس»، مواردي از قوانين اسلام را كه برخلاف اين اصل است، ذكر كرد و فرمود:) - به نظر تو كشتن كسي بناحق مهمتر است، يا زنا؟
- كشتن كسي بناحق.- (بنابراين اگر عمل كردن به قياس صحيح باشد) پس چرا براي اثبات قتل، دو شاهد كافي است، ولي براي ثابت نمودن زنا چهار گواه لازم است؟
آيا اين قانون اسلام با قياس توافق دارد؟
- نه. - بول كثيف‏تر است يا مني ؟
- بول.- پس چرا خداوند در مورد اول مردم را به وضو امر كرده، ولي در مورد دوم دستور داده غسل كنند؟
آيا اين حكم با قياس توافق دارد؟
- نه.- نماز مهمتر است يا روزه؟
- نماز.- پس چرا بر زن حائض قضاي روزه واجب است، ولي قضاي نماز واجب نيست؟
آيا اين حكم با قياس توافق دارد؟
- نه.- آيا زن ضعيفتر است يا مرد؟
- زن.- پس چرا ارث مرد و برابر زن است؟
آيا اين حكم با قياس سازگاري است ؟
- نه .- چرا خداوند دستور داده است كه اگر كسي ده درهم سرقت كرد، دستش قطع شود، در صورتي كه اگر كسي دست كسي راقطع كند، ديه آن پانصد درهم است؟
آيا اين با قياس سازگار است؟
- نه.- شنيده‏ام كه اين آيه را:
«در روز قيامت به طور حتم از نعمتهاي سوال مي ‏شويد»(25) چنين تفسير مي ‏كني كه:
خداوند مردم را در مورد غذاهاي لذيذ و آبهاي خنك كه در فصل تابستان مي ‏خوردند، مواخذه مي ‏كند.- درست است، من اين آيه را اين طور معنا كرده‏ام. - اگر شخصي تو را به خانه‏اش دعوت كند و با غذاي لذيذ و آب خنكي از تو پذيرايي كند، وبعد به خاطر اين پذيرايي بر تو منت گذارد، درباره چنين كسي چگونه قضاوت مي ‏كني ؟
- مي ‏گويم آدم بخيلي است.- آيا خداوند بخيل است (تا اينكه روز قيامت در مورد غذاهايي كه به ما داده، ما را مورد مؤاخذه قرار دهد)؟
- پس مقصود از نعمتهايي كه قرآن مي ‏گويد انسان درباره آن مؤاخذه مي ‏شود، چيست؟
- مقصود، نعمت دوستي ما خاندان رسالت است.(26)
تبيين احكام به شيوه خاص شيعي :
در موضوع تاسيس حوزه وسيع علمي و فقهي توسط امام صادق (علیه السلام) چيزي كه از نظر بيشتر كاوشگران زندگي امام پوشيده مانده است، مفهوم سياسي و معترضانه اين اقدام بزرگ امام است. براي آن‏كه جهات سياسي اين عمل نيز روشن گردد، مقدمتاً بايد توجه داشته باشيم كه:
دستگاه خلافت در اسلام، از اين جهت با همه دستگاه هاي ديگر حكومت متفاوت است كه اين فقط يك تشكيلات سياسي نيست، بلكه يك رهبري سياسي - مذهبي است. عنوان «خليفه» براي حاكم اسلامي نشان دهنده همين حقيقت است كه وي بيش و پيش از آنكه يك رهبر سياسي و معمولي باشد ، جانشين پيامبر است و پيامبر نيز آورنده دين و آموزنده اخلاق.پس خليفه در اسلام، بجز تصدي شئون رايج سياست، متكفل امور ديني مردم و پيشواي مذهبي آنان نيز هست. اين حقيقت مسلم، موجب آن شد كه پس از نخستين سلسله خلفاي اسلامي ، زمامداران بعدي كه از آگاهيهاي ديني ، بسيار كم نصيب و گاه بكلي بي نصيب بودند، در صدد برآيند كه اين كمبود رابه وسيله رجال ديني وابسته به خود تامين كنند و با الحاق فقها و مفسران و محدثان مزدور به دستگاه حكومت خود، اين دستگاه را باز هم تركيبي از دين و سياست سازند.فايده ديگري كه به كارگيري اين گونه افراد براي خلفاي وقت در برداشت، آن بود كه اينان طبق ميل و فرمان زمامداران ستم پيشه و مستبد، به سهولت مي ‏توانستند احكام دين را به بهانه «مصالح روز» تغيير و تبديل داده و پوششي از استنباط و اجتهاد - كه براي مردم عادي و عامي قابل تشخيص نيست- حكم خدا را به خاطر مطامع خدايگان دگرگون سازند.مولفان و مورخان قرنهاي پيشين، نمونه‏هاي وحشت انگيزي از جعل حديث و تفسير برأي را كه غالباً دست قدرتهاي سياسي در آن نمايان است، ذكر كرده‏اند. عينا همين عمل درباره تفسير قرآن نيز انجام مي ‏گرفت:
تفسير قرآن بر طبق رأي و نظر مفسر، از جمله كارهايي بود كه مي ‏توانست به آساني حكم خدا را در نظر مردم دگرگون سازد و آنها را به آنچه مفسر خواسته است- كه از نيز اكثر اوقات همان را مي ‏خواست كه حاكم خواسته بود- معتقد كند.بدين گونه بود كه از قديمترين ادوار اسلامي ، فقه و حديث و تفسير به دو جريان كلي تقسيم شد:
يكي از جريان وابسته به دستگاه هاي حكومتهاي غاصب كه در موارد بسياري حقيقتها را فداي مصلحتهاي آن دستگاه ها ساخته و به خاطر دستيابي به متاع دنيا حكم خدا را تحريف مي ‏كردند؛ و ديگري جريان اصيل وامين كه هيچ مصلحتي را بر مصلحت تبيين درست احكام الهي ، مقدم نمي ‏داشت و قهراً در هر قدم، رويارويي دستگاه حكومت و فقاهت مزدورش قرار مي ‏گرفت، و از اينرو، در غالب اوقات شكل قاچاق و غير رسمي داشت.
مفهوم معترضانه مكتب امام:
با توجه به آنچه گفتيم، به وضوح مي ‏توان دانست كه « فقه جعفري» در برابر فقه فقيهان رسمي روزگار امام صادق (علیه السلام) تنها تجلي بخش يك اختلاف عقيده ديني ساده نبود، بلكه در عين حال دو مضمون متعرضانه را نيز با خود حمل مي ‏كرد:
نخستين و مهمترين آن دو، اثبات بي نصيبي دستگاه حكومت از آگاهيهاي لازم ديني و ناتواني آن از اداره امور فكري مردم - يعني در واقع، عدم صلاحيتش براي تصدي مقام «خلافت» - بود.و ديگري ، مشخص ساختن موارد تحريف دين در فقه رسمي كه ناشي از مصلحت انديشيهاي غير اسلامي فقيهان وابسته در بيان احكام فقهي و ملاحظه كاري آنان در برابر تحكم و خواست قدرتهاي حاكم بود. امام صادق (علیه السلام) با گستردن بساط علمي و بيان فقه و معارف اسلامي و تفسير قرآن به شيوه‏اي غير از شيوه عالمان وابسته به حكومت، عملاً به معارضه با آن دستگاه برخاسته بود آن حضرت بدين وسيله تمام تشكيلات مذهبي و فقاهت رسمي را كه يك ضلع مهم حكومت خلفا به شمار مي ‏آمد، تخطئه مي ‏كرد و دستگاه حكومت را از وجهه مذهبي اش تهي مي ‏ساخت. در مذاكرات و آموزشهاي امام به ياران و نزديكانش، بهره‏گيري از عامل «بي نصيبي خلفا از دانش دين» به عنوان دليلي بر اينكه از نظر اسلام، آنان را حق حكومت كردن نيست، بوضوح مشاهده مي ‏شود؛يعني اينكه امام همان مضمون متعرضانه‏اي را كه درس فقه و قرآن او را دارا بوده، صريحا نيز در ميان مي ‏گذارده است. در حديثي از آن حضرت چنين نقل شده است:
«نحن قوم فرض الله طاعتنا و انتم تاتمّون بمن لايعذر الناس بجهالته» (27):
«ما كساني هستيم كه خداوند فرمانبري از آنان را فرض و لازم ساخته است، در حالي كه شما از كسي تبعيت مي ‏كنيد كه مردم به خاطر جهالت او در نزد خدا معذور نيستند».يعني ، مردم كه بر اثر جهالت رهبران و زمامداران نااهل دچار انحراف گشته به راهي جز راه خدا رفته‏اند، نمي ‏توانند در پيشگاه خدا به اين عذر متوسل شوند كه:
« ما به تشخيص خود راه خطا را نپيموديم، اين پيشوايان و رهبران ما بودند كه از روي جهالت، ما را به اين راه كشاندند!»، زيرا اطاعت از چنان رهبراني ، خود، كاري خلاف بوده است، پس نمي ‏تواند كارهاي خلاف بعدي را توجيه كند.(28)
نمونه‏اي از شاگردان مكتب امام صادق (علیه السلام) :
چنانكه قبلا گفتيم، تربيت يافتگان دانشگاه جعفري بالغ بر چهار هزار نفر بودند و در اينجا مناسب بوددكه حداقل تعدادي از اين شخصيتها را معرفي مي ‏كرديم، ولي به خاطر رعايت اختصار، فقط به معرفي يك تن از آنها به عنوان نمونه مي ‏پردازيم، و او عبارت است از «هشام بن حكم».
عظمت علمي هشام بن حكم :
هشام دانشمند برجسته، متكلمي بزرگ، داراي بياني شيرين و رسا، و در فن مناظره فوق العاده زير دست بود. او از بزرگترين شاگردان مكتب امام صادق و امام كاظم (علیه السلام) به شمار مي ‏رفت. نامبرده در آن عصر از هر سو مورد فشار سياسي و تبليغاتي از ناحيه قدرتها و فرقه‏هاي گوناگون قرار داشتند، خدمات ارزنده‏اي به جهان تشيع كرد و بويژه از اصل «امامت» كه از اركان اساسي اعتقاد شيعه است، بشايستگي دفاع كرد و مفهوم سازنده آن را در رهبري جامعه، بخوبي تشريح نمود.البته پايه‏هاي عقيدتي و شخصيت بارز علمي هشام در مكتب امام صادق (علیه السلام) استوار گرديد و در اين دانشگاه بود كه اساس تكامل فكري و اسلامي او نقشبندي شد، اما از سال 148 به بعد، يعني پس از شهادت امام صادق(علیه السلام) شخصيت والاي او در پرتو رهنمودهاي امام كاظم (علیه السلام) تكامل يافت و به اوج ترقي و شكوفايي رسيد.

در جستجوي حقيقت‏
 

بررسي تاريخ زندگي هشام نشان مي ‏دهد كه وي شيفته دانش و تشنه حقيقت بوده و براي رسيدن به اين هدف و سيراب شدن از زلال علم و آگاهي ، ابتدأً علوم عصر خود را فرا گرفته است و براي تكميل دانش خود، كتب فلسفي يونان را هم خوانده و از آن فلسفه بخوبي آگاهي يافته است، به طوري كه كتابي در رد «ارسطاطاليس» نوشته است. و سپس در سير تكامل فكري و علمي خود، وارد مكتبهاي مختلف شده، ولي فلسفه هيچ مكتبي او را قانع نكرده و فقط تعاليم روشن و منطقي و استوار آيين اسلام، عطش او را تسكين بخشيده است، و به همين جهت، پس از آشنايي با مكتبهاي گوناگون، از آنها دست كشيده و به وسيله عمويش، با امام صادق (علیه السلام) آشنا شده و از آن تاريخ مسير زندگي او در پرتو شناخت عميق اسلام و پذيرفتن منطق تشيع، بكلي دگرگون شده است.برخي گفته‏اند:
«هشام بن حكم» در آغاز كار مدتي از شاگردان «ابو شاكر ديصاني » (زنديق و مادي مشهور)بوده است و سپس وارد مكتب «جهميه» گشته و يكي از پيروان «جهم بن صفوان» جبري شده است. آنان اين معنا را از نقاط ضعف هشام شمرده او را متهم به انحراف عقيده نموده اند(29).در صورتي كه اولاً، او نه تنها شاگرد ابو شاكر نبوده، بلكه با او مناظراتي داشته كه سرانجام باعث تشرف ابو شاكر به آيين اسلام نيز شده است!(30).و بر فرض اين كه اين نسبت صحت داشته باشد شركت او در بحثها و انجمنهاي پيروان مكتبهاي گوناگون، ثابت نمي ‏كند كه حتماً عقايد آنها را نيز قبول داشته است، بلكه تماس با آنان به منظور آگاهي و بحث و مناظره بوده است.ثانياً، اين تحولات، حكم گذرگاهي در سير تكامل عقلي و فكري او را داشته و براي كسي كه در جستجوي حقيقت است و مي ‏خواهد حق را با بينش و آگاهي كامل تشخيص بدهد، نقطه ضعفي شمرده نمي ‏شود، بلكه بايد نقطه نهائي سير فكري و عقيدتي او را در نظر گرفت و بر پايه آن نظر داد(31)، و مي ‏دانيم كه هشام تا آخر عمر در راه ترويج اسلام و تشريح مباني تشيع كوشش كرد و كارنامه درخشاني از خود به يادگار گذاشت.

عصر برخورد انديشه ها
 

چنانكه قبلاً گفتيم قرن دوم هحري يكي از ادوار شكوفايي علم و دانش و تحقيق و برخورد انديشه‏ها و پيدايش فرقه‏ها و مذاهب گوناگون در جامعه اسلامي بود.با آنكه آيين اسلام از روز نخست مروج دانش و آگاهي بود، ولي در اين قرن از يك سو به علت آشنايي دانشمندان مسلمان با فلسفه يونان و افكار دانشمندان بيگانه ، بحثها و گفتگوهاي علمي و مذهبي و مناظره در اين زمينه برخاسته بودند كه هر كدام وزنه بزرگي به شمار مي ‏رفتند. همچنين ، از آنجا كه اكثر مباحث علمي تا آن روز شكل ثابت و تدوين شده‏اي نيافته بود، زمينه براي بحث و مناظره بسيار وسيع بود(32) در اثر اين عوامل، مناظره ميان پيروان فرقه‏ها و مذاهب گوناگون اهميت خاصي پيدا كرده و اينجا و آنجا مناظرات ارزنده و پرهيجان فراواني رخ مي ‏داد كه در خور توجه و جالب بود و امروز بسياري از آنها در دست است. مجموع اين عوامل، مايه شكوفايي دانش و آگاهي و فهم تحليلي مسائل در ميان مسلمانان گرديده بود، به طوري كه براي اين موضوع در كتب تاريخ اسلام جاي خاصي باز شده است.هشام بن حكم، كه در چنين جوي تولد و پرورش يافته بود، به حكم آنكه از استعداد شگرف و شور و شوق فراواني برخوردار بود، بزودي جاي خود را در ميان دانشمندان باز كرد و در صف مقدم متفكران و دانشمندان عصر خود قرار گرفت(33).

نخستين آشنايي
 

ولي او در اين سير علمي ، هنوز گمشده خود را نيافته بود و با آنكه مكتبهاي مختلف را بررسي نموده و با بزرگترين رجال علمي و مذهبي عصر خود بحثها كرده بود، هنوز به نقطه مطلوب خويش نرسيده بود، فقط يك نفر مانده بود كه هشام با او روبرو نشده بود و او كسي جز«جعفر بن محمد»، پيشواي ششم شيعيان، نبود.هشام بدرستي فكر مي ‏كرد كه ديدار با او دريچه تازه‏اي به روي وي خواهد گشود، به همين جهت از عموي خود كه از شيعيان و علاقه‏مندان امام ششم بود، خواست ترتيب ملاقات او را با امام صادق (علیه السلام) بدهد. داستان نخستين ديدار او با پيشواي ششم كه مسير زندگي علمي او را بكلي دگرگون ساخت، بسيار شيرين و جالب است.عموي هشام، به نام «عمر بن يزيد»، مي ‏گويد:
برادر زاده‏ام هشام كه پيرو مذهب «جهميه» بود، از من خواست او را به محضر امام صادق (علیه السلام) ببرم تا در مسائل مذهبي با او مناظره كند. در پاسخ وي گفتم:
تا از امام اجازه نگيرم اقدام به چنين كاري نمي ‏كنم.سپس به محضر امام (علیه السلام) شرفياب شده براي ديدار هشام اجازه گرفتم. پس از آنكه بيرون آمدم و چند گام برداشتم، به ياد جسارت و بيباكي برادرزاده‏ام افتادم و لذا به محضر امام باز گشته جريان بيباكي و جسارت او را يادآوري كردم.امام فرمود:
آيا بر من بيمناكي ؟
از اين اظهارم شرمنده شدم و به اشتباه خود پي بردم. آنگاه برادرزاده‏ام را همراه خود به حضور امام بردم. پس از آنكه وارد شده نشستيم، امام مسئله‏اي از او پرسيد و او در جواب فرو ماند و مهلت خواست و امام به وي مهلت داد. چند روز هشام در صدد تهيه جواب بود و اين در و آن در مي ‏زد. سرانجام نتوانست پاسخي تهيه نمايد. ناگزير دوباره به حضور امام شرفياب شده اظهار عجز كرد و امام مسئله را بيان فرمود. در جلسه دوم امام مسئله ديگري را كه بنيان مذهب جهميه را متزلزل مي ‏ساخت، مطرح كرد، باز هشام نتوانست از عهده پاسخ برآيد، لذا با حال حيرت و اندوه جلسه را ترك گفت. او مدتي در حال بهت و حيرت به سر مي ‏برد، تا آنكه بار ديگر از من خواهش كرد كه وسيله ملاقات وي را با امام فراهم سازم.بار ديگر از امام اجازه ملاقات براي او خواستم. فرمود:
فردا در فلان نقطه «حيره»(34)منتظر من باشد. فرمايش امام را به هشام ابلاغ كردم. او از فرط اشتياق، قبل از وقت مقرر به نقطه موعود شتافت .«عمر بن يزيد» مي ‏گويد:
بعداً از هشام پرسيدم آن ملاقات چگونه برگذار شد؟
گفت:من قبلاً به محل موعود رسيدم، ناگهان ديدم امام صادق (علیه السلام) در حالي كه سوار بر استري بود، تشريف آورد. هنگامي كه به من نزديك شد و به رخسارش نگاه كردم چنان جذبه‏اي از عظمت آن بزرگوار به من دست داد كه همه چيز را فراموش كرده نيروي سخن گفتن را از دست دادم. امام مرتب منتظر گفتار و پرسش من شد، اين انتظار توأم با وقار، برتحير و خود باختگي من افزود. امام كه وضع مرا چنين ديد، يكي از كوچه‏هاي حيره را در پيش گرفت و مرا به حال خود واگذاشت(35)در اين قضيه چند نكته جالب وجود دارد:
نكته نخست، وجود نيروي مناظره فوق العاده در هشام است، به طوري كه ناقل قضيه از آن احساس بيم مي ‏كند و از توانايي او در اين فن به عنوان جسارت و بيباكي نام مي ‏برد، حتي (غافل از مقام بزرگ امامت) از رويارويي او با امام احساس نگراني مي ‏كند و مطلب را پيشاپيش با امام در ميان مي ‏گذارد.نكته دوم، شيفتگي و عطش عجيب هشام براي كسب آگاهي و دانش و بينش افزونتر است، به طوري كه در اين راه از پاي نمي ‏نشيند و از هر فرصتي بهره مي ‏برد، و پس از درماندگي از پاسخگويي به پرسشهاي امام، ديدارها را تازه مي ‏كند و در ديدار نهائي پيش از امام به محل ديدار مي ‏شتابد، و اين، جلوه روشني از شور و شوق فراوان اوست.نكته سوم، عظمت شخصيت امام صادق (علیه السلام) است، به گونه‏اي كه هشام در برابر آن خود را مي ‏بازد و اندوخته‏هاي علمي خويش را از ياد مي ‏برد و با زبان چشم و نگاه هاي مجذوب توام با احترام، به كوچكي خود در برابر آن پيشواي بزرگ اعتراف مي ‏كند.باري جذبه معنوي آن ديدار ، كار خود را كرد و مسير زندگي هشام را دگرگون ساخت:
از آن روز هشام به مكتب پيشواي ششم پيوست و افكار گذشته را رها ساخت و در اين مكتب چنان درخشيد كه گوي سبقت را از ياران آن حضرت ربود.

تأليفات هشام‏
 

هشام در پرتو بهره‏هاي علمي فراواني كه از مكتب امام ششم برد، بزودي مراحل عالي علمي را پيمود و در گسترش مباني تشيع و دفاع از حريم اين مذهب كوششها كرد و در اين زمينه ميراث علمي بزرگي از خود به يادگار گذاشت. توجه به فهرست آثار و كتابهاي او كه بالغ بر 30 جلد است، روشنگر عظمت علمي و حجم بزرگ كارهاي او به شمار مي ‏رود.
اينك فهرست تأليفات او، در زمينه‏هاي مختلف:
1- كتاب امامت.2- دلائل حدوث اشيأ3- رد بر زنادقه.4- رد بر ثنويه(دوگانه پرستي ).5- كتاب توحيد.6- رد بر هشام جواليقي .7- رد بر طبيعيون‏8- پير و جوان.9- تدبير در توحيد(36)10- ميزان‏11- ميدان.12- رد بر كسي كه بر امامت مفضول اعتقاد دارد(37)13-اختلاف مردم در امامت.14-وصيت، و رد بر منكران آن.15-جبرو قدر.16-حكمين.17-رد بر اعتقاد معتزله در مورد طلحه و زبير.18-قدر.19-الفاط.20- معرفت (شناخت).21-استطاعت.22-هشت باب.23-رد بر شيطان طارق‏24-چگونه فتح باب اخبار مي ‏شود؟
25- رد بر ارسطاطيس در توحيد.26-رد بر عقائد معتزله.27-مجالس درباره امامت(38).28-علل تحريم. 29-فرائض (ارث)(39)

فعاليتهاي سياسي امام‏
 

در اينجا تذكر اين معنا لازم است كه برخلاف تصور عمومي ، حركت امام صادق (علیه السلام) تنها در زمينه‏هاي علمي (با تمام وسعت و گستردگي آن) خلاصه نمي ‏شد، بلكه امام فعاليت سياسي نيز داشت، ولي اين بُعد حركت امام، بر بسياري از گويندگان و نويسندگان پوشيده مانده است. در اينجا براي اينكه بي پايگي اين تصور «كه امام صادق (علیه السلام) بنا به ملاحظه اوضاع و احوال آن زمان هرگز در امر سياست مداخله نمي ‏كرد و هيچ گونه ابتكار عمل سياسي ‏اي نداشت، بلكه در جهت سياست خلفاي وقت حركت مي ‏كرد» روشن گردد، نمونه‏اي از فعاليتهاي سياسي امام را ذيلا مي ‏آوريم:
اعزام نمايندگان به منظور تبليغ امامت‏:
امام به منظور تبليغ جريان اصيل امامت، نمايندگاني به مناطق مختلف مي ‏فرستاد. از آن جمله، شخصي به نمايندگي از طرف امام به خراسان رفت و مردم را به ولايت او دعوت كرد. جمعي پاسخ مثبت دادند و اطاعت كردند و گروهي سرباز زدند و منكر شدند، و دسته‏اي به عنوان احتياط و پرهيز (از فتنه!) دست نگهداشتند.آنگاه به نمايندگي از طرف هر گروه، يك نفر به ديدار امام صادق (علیه السلام) رفت. نماينده گروه سوم در جريان اين سفر با كنيز يكي از همسفران، كار زشتي انجام داد (و كسي از آن آگاهي نيافت).هنگامي كه اين چند نفر به حضور امام رسيدند، همان شخص آغاز سخن كرد و گفت:
شخصي از اهل كوفه به منطقه ما آمد و مردم را به اطاعت و ولايت تو دعوت كرد؛ گروهي پذيرفتند، گروهي مخالفت كردند، و گروهي نيز از روي پرهيزگاري و احتياط دست نگهداشتند.اما فرمود:
تو از كدام دسته هستي ؟
گفت:من از دسته احتياط كار هستم.امام فرمود:
تو كه اهل پرهيزگاري و احتياط بودي ، پس چرا در فلان شب احتياط نكردي و آن عمل خيانت‏آميز را انجام دادي ؟!چنانكه ملاحظه مي ‏شود، در اين قضيه، فرستاده امام اهل كوفه، و منطقه مأموريت، خراسان بوده در حالي كه امام در مدينه اقامت داشته است، و اين، وسعت حوزه فعاليت سياسي امام را نشان مي ‏دهد.

عوامل سقوط سلسله امويان‏
 

از آنجا كه انقراض سلسله امويان در زمان حضرت صادق (علیه السلام) صورت گرفته، به اين مناسبت عوامل شكست و سقوط آنها را در اينجا به اختصار مورد بررسي قرار مي ‏دهيم:
خلفاي اموي يك سلسله بدعتها و انحرافهائي را در حكومت و كشور داري به وجود آورده بودند كه مجموع آنها دست به دست هم داده، خشم و نفرت مردم را برانگيخت و منجر به قيام مسلمانان و موجب انقراض آنان گرديد. عوامل خشم و نفرت مردم را مي ‏توان چنين خلاصه كرد:
1-نظام حكومت اسلامي از زمان معاويه به بعد، به رژيم استبدادي موروثي فردي مبدل گشت.2-در آمد دولت كه مي ‏بايست به مصرف كارهاي عمومي برسد و نيز غنيمتهاي جنگي وفيئ كه از آنِ مجاهدان بود، خاص حكومت شد و آنان اين مالها را صرف تجمل و خوش گذراني خود كردند.3-دستگيري ، زنداني كردن،شكنجه، كشتار، و گاه قتل عام متداول شد.4-تا پيش از آغاز حكومت امويان گر چه فقه شيعه مورد توجه نبود و ائمه شيعه كه عالم به همه احكام اسلام بودند، مرجع فقهي شناخته نمي ‏شدند، اما موازين فقهي رسمي و رايج تا حدي بر حسب ظاهر رعايت مي ‏شد، مثلا اگر مي ‏خواستند درباره موضوعي حكمي بدهند نخست به قرآن و سنت پيغمبر رجوع مي ‏كردند و اگر چنان حكمي را نمي ‏يافتند از ياران پيغمبر (مهاجر و انصار) مي ‏پرسيدند كه آيا در اين باره حديثي از پيغمبر شنيده‏ايد يا نه؟
اگر پس از همه اين جستجوها سندي نمي ‏يافتند، آنان كه در فقاهت بصيرتي داشتند، با اجتهاد خود حكم را تعيين مي ‏كردند، به شرط آنكه آن حكم با ظاهر قرآن و سنت مخالفت كلي نداشته باشد. اما در عصر امويان، خلفا هيچ مانعي نمي ‏ديدند كه حكمي صادر كنند و آن حكم بر خلاف قرآن و گفته پيغمبر باشد، چنانكه بر خلاف گفته صريح پيغمبر، معاويه زياد را از راه نامشروع فرزند ابوسفيان و برادر خود خواند.!5-چنانكه مي ‏دانيم فقه اسلام براي مجازات متخلفان احكامي دارد كه بنام «حدود و ديات» معروف است. مجرم بايد بر طبق اين احكام كيفر ببيند.

تاریخ : جمعه 9 فروردين 1392 زمان : 16:22

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب زندگي نامه
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: زندگينامه امام صادق,

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

نمایى از زندگانى امام محمد باقر علیه السلام

مجموعه: زندگینامه بزرگان دینی

امام محمد باقر

 

امام محمد باقر

ولادت امام محمد باقر

تبار والاى امام باقر (ع)

همسران امام محمد باقر

فرزندان امام محمد باقر

 

ابو جعفر، امام محمد باقر (ع) پنجمین آفتابى است كه بر افق امامت، جاودانه درخشید.زندگیش سراسر دانش و ارزش بود، از این رو باقر العلوم نامیده شد، یعنى شكافنده دشواریهاى دانش و گشاینده پیچیدگیهاى معرفت.

 

خصلت آفتاب است كه هماره گام بر فرق ظلمت مى‏نهد و در لحظه‏هاى تاریك، بر افق زمان مى‏روید تا ارزشهاى مهجور و نهان شده در سیاهى جهل و جور را، دوباره جان بخشد و آشكار سازد.

 

او نیز در عصر حاكمیت جور و تشتت اندیشه‏هاى دینى امت اسلام، تولد یافت تا پیام آور معرفت و احیاگر اسلام ناب محمدى (ص) باشد.

 

ولادت امام محمد باقر

حضرت ابو جعفر، باقر العلوم، در شهر مدینه تولد یافت.و بر اساس نظریه بیشتر مورخان و كتابهاى روایى، تولد آن گرامى در سال 57 هجرى بوده است. (1) این نقل، با روایاتى كه نشان مى‏دهد امام باقر (ع) به هنگام شهادت جد خویش ـ حسین بن على (ع) ـ در سرزمین طف حضور داشته و سه سال از عمرش مى‏گذشته است هماهنگى دارد. (2)

 

در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقلهاى مختلفى یاد شده است:

 

الف ـ سوم صفر 57 هجرى. (3)

ب ـ پنجم صفر 57 هجرى. (4)

ج ـ جمعه اول رجب 57 هجرى. (5)

د ـ دوشنبه یا سه شنبه اول رجب 57 هجرى. (6)

 

بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست، یعنى سوم صفر آن را پذیرفته‏اند.

 

تبار والاى امام باقر (ع)

امام محمد باقر (ع) از جانب پدر و نیز مادر، به شجره پاكیزه نبوت منتهى مى‏گردد.

 

او نخستین مولودى است كه در خاندان علویان از التقاى دو بحر امامت (نسل حسن بن على و حسین بن على علیهما السلام) تولد یافت: (7)

 

پدر: على بن الحسین، زین العابدین (ع) .مادر: ام عبد الله، فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (ع) (8)

 

مادر گرامى امام باقر (ع) نخستین علویه‏اى است كه افتخار یافت فرزندى علوى به دنیا آورد . (9) براى وى كنیه‏هایى چون ام الحسن و ام عبده آورده‏اند، اما مشهورترین آنها، همان ام عبد الله است.

 

در پاكى و صداقت، چنان نمونه بود كه صدیقه‏اش لقب دادند. (10)

 

امام باقر (ع) مادر بزرگوار خویش را چنین توصیف كرده است:

«روزى مادرم كنار دیوارى نشسته بود، ناگهان دیوار ریزش كرد و در معرض ویرانى قرار گرفت، مادرم دست بر سینه دیوار نهاد و گفت، به حق مصطفى (ص) سوگند، اجازه فرو ریختن ندارى.دیوار بر جاى ماند تا مادرم از آن جا دور شد.سپس دیوار فرو ریخت. (11)

 

نام و كنیه امام محمد باقر

نام آن حضرت محمد است.این نامى است كه رسول خدا (ص) از دیر زمان براى وى برگزیده بود .

 

جابر بن عبد الله انصارى یار دیرین پیامبر (ص) افتخار دارد كه سلام رسول خدا را به امام باقر (ع) ابلاغ كرده است.از بیان او ـ كه به تفصیل خواهد آمد ـ استفاده مى‏شود كه نامگذارى امام باقر (ع) به وسیله پیامبر اكرم (ص) صورت گرفته است.كنیه آن گرامى ابو جعفر (12) است و جز این كنیه‏اى براى وى نقل نكرده‏اند. (13)

 

القاب امام محمد باقر

براى امام باقر (ع) این القاب یاد شده است:

 

1 ـ باقر.

این لقب مشهورترین القاب آن حضرت بشمار مى‏آید و بیشتر منابع بدان تصریح كرده‏اند. (14)

در بیان فلسفه تعیین این لقب براى وى، آمده است:

 

ـ شكافنده معضلات علم و گشاینده پیچیدگیهاى دانش بود. (15)

 

ـ به دلیل گستردگى معارف و اطلاعاتى كه در اختیار داشت، باقر نامیده شد. (16)

 

ـ بدان جهت كه در نتیجه سجده‏هاى بسیار، پیشانیش فراخ گشته بود. (17)

 

ـ احكام را از متن قوانین كلى، استنباط و استخراج مى‏كرد. (18)

 

2 ـ شاكر

 

3 ـ هادى

 

4 ـ امین ـ شبیه، به جهت شباهت آن حضرت به رسول خدا (ص) (19) .

 

همسران امام محمد باقر

در منابع تاریخى، براى امام باقر (ع) دو همسر و دو «ام ولد» (20) نام برده‏اند.

همسران عبارتند از:

 

1 ـ ام فروة دختر قاسم بن محمد بن ابى بكر.

او هر چند از نسل ابو بكر بود، اما همانند پدرش قاسم بن محمد حق امامان را مى شناخت و اهل ولایت معصومین (ع) بود، چنان كه در روایتى از امام رضا (ع) آمده است كه روزى نام قاسم بن محمد نزد آن حضرت برده شد، امام فرمود: او به ولایت و امامت اعتقاد داشت. (21)

 

2 ـ ام حكیم دختر اسید بن مغیره ثقفى.

 

فرزندان امام محمد باقر

براى امام باقر (ع) هفت فرزند یاد كرده‏اند، پنج پسر و دو دختر.

 

1 ـ جعفر بن محمد الصادق (ع) .

وى مشهورترین، ارجمندترین و با فضیلت ترین فرزند امام باقر (ع) مى‏باشد كه از ام فروة زاده شد و نسل امامت از طریق او استمرار یافت.

 

2 ـ عبد الله بن محمد.او یگانه برادر امام صادق (ع) بشمار مى‏آید كه هم از ناحیه پدر و هم از ناحیه مادر با آن حضرت متحد است.مورخان وى را صاحب فضل و صلاح دانسته‏اند و متذكر شده‏اند كه فردى از بنى امیه به او سم خورانید و او را به شهادت رساند. (22)

 

3 ـ ابراهیم بن محمد، از ام حكیم.

 

4 ـ عبید الله بن محمد، از ام حكیم.

 

5 ـ على بن محمد.

 

6 ـ زینب بنت محمد، این دو (یعنى زینب و على) از یك مادرند كه ام ولد بوده است.

 

7 ـ ام سلمه، مادر وى را نیز ام ولد دانسته‏اند. (23)

 

برخى از منابع، تنها شش فرزند براى امام باقر (ع) نام برده‏اند و بر این باورند كه امام باقر فرزندى به نام عبید الله نداشته است. (24)

 

گروهى دیگر گفته اند: امام باقر (ع) دو دختر نداشته است، بلكه زینب و ام سلمه در حقیقت دو نام براى یك دختر است. (25)

 

پى‏نوشت‏ها:

1 ـ در سال تولد امام باقر (ع) جهار نقل وجود دارد كه عبارتند از: سالهاى 56، 57، 58، 59 هجرى در این میان نقل دوم، یعنى سال 57 از پشتوانه تاریخى و حدیثى بیشترى برخوردار است.برخى از منابعى كه سال 57 را یاد كرده‏اند عبارتند از: دلائل الامامة 194 اصول كافى 2/372، ارشاد مفید 2/56، مصباح المتهجد 557، اعلام الورى 259، مناقب ابن شهر آشوب 4/210، روضة الواعظین 1/207، كفایة الطالب 455، وفیات الاعیان 4/..174.و منابعى كه سال 58 را سال ولادت امام باقر (ع) دانسته‏اند عبارتند از: اثبات الوصیة 150 ـ 153، عیون المعجزات 75 و منابعى كه سال 59 را نقل كرده اند چنینند: فرق الشیعة 61، عمدة الطالب 138 ـ 139، بحار 46/217 به نقل از مصباح كفعمى.

2 ـ ر.ك: سبائك الذهب 74، عیون المعجزات 75، اخبار الدول و آثار الاول .11

3 ـ كشف الغمة 2/318، الفصول المهمة 211، مصباح كفعمى 522، نور الابصار شبلنجى 142، و...

4 ـ تذكرة الائمة، لاهیجى .125

5 ـ دلائل الامامة 94، مصباح المتهجد 557، اعلام الورى .259

6 ـ اعیان الشیعة 1/ .650

7 ـ انه اول من اجتمعت له ولادة الحسن و الحسین (ع) .رك: مناقب ابن شهر آشوب 4/208، عمدة الطالب 138 ـ 139، نور الابصار، مازندرانى .51

8 ـ برخى منابع، ام عبد الله، فاطمه را فرزند حسن مثنى (حسن بن حسن) دانسته اند مانند : تذكرة الخواص 302، وفیات الاعیان 4/174.اما بیشتر منابع وى را فرزند بى واسطه امام حسن مجتبى (ع) به شمار آورده‏اند مانند: تاریخ یعقوبى 2/320، فرق الشیعة، نوبختى 61، دلایل الامامة 95، اصول كافى 2/372، اثبات الوصیة 150، اعلام الورى 259، تذكرة الخواص 302، البدایة و النهایة 9/309، اخبار الدول و آثار الاول ...111

9 ـ هى اول علویة ولدت علویا.دلائل الامامة .95

10 ـ همان.

11 ـ عیون المعجزات 75، اثبات الهداة 5/270، بحار 46/217، نور الابصار، مازندرانى 44، الانوار البهیة .115

12 ـ مثیر الاحزان، جواهرى 237، تاریخ ابن خلكان 2/23، تاج الموالید، طبرسى/39، المعارف 215، سیر اعلام النبلاء، 4/401 و...

13 ـ الفصول المهمة 211، بحار 46/216، سیرة الائمة الاثنى عشر 2/ .200

14 ـ سبائك الذهب 74، عیون الاخبار، ابن قتیبه 1/312، ارشاد مفید 2/156، تذكرة الخواص 302، مرآة الجنان 1/248، تاریخ ابن وردى 1/248، روض الریاحین 67، الصواعق المحرقة 210، شذرات الذهب 1/ .149

15 ـ تاریخ یعقوبى 2/302، سیر اعلام النبلاء 4/402، الفصول المهمة 211، شذرات الذهب 1/ .149

16 ـ تاج الموالید 39، كشف الغمة 2/318، تذكرة الخواص 302، اعیان الشیعة 1/ .650

17 ـ تذكرة الخواص 302، اعیان الشیعة 1/ .650

18 ـ البدایة و النهایة 9/ .309

19 ـ این القاب در منابع زیر آمده است: دلائل الامامة 94، تاج الموالید 39، كشف الغمة 2/318، تذكرة الخواص 5/302، احقاق الحق 12/165 و...

20 ـ ام ولد به كنیزى گفته مى‏شود كه از مولاى خود صاحب فرزند شده باشد.

21 ـ ذكر عند الرضا (ع) القاسم بن محمد...و سعید بن المسیب فقال: كانا على هذا الامر ...قرب الاسناد 210، بحار 46/ .366

لازم به یادآورى است كه در متن حدیث قاسم بن محمد دایى امام موسى بن جعفر (ع) یاد شده كه جد مادرى به جاى آن صحیح است و آنچه مى‏نماید كه مراد از قاسم بن محمد همان جد مادرى است، ذیل حدیث مى‏باشد.

22 ـ الفصول المهمة .221

23 ـ برخى از منابع كه این هفت تن را یاد كرده‏اند عبارتند از: ارشاد مفید 2/172، تاج الموالید 118، مناقب 4/210، تذكرة الائمة .216

24 ـ طبقات ابن سعد 5/236، تذكرة الخواص .306

25 ـ اعلام الورى 265، كشف الغمة 2/322، الفصول المهمة 221، بحار 46/ .365

منبع:

احمد ترابى،  زندگى سیاسى امام باقر (ع)، ص15

تاریخ : جمعه 9 فروردين 1392 زمان : 16:20

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب زندگي نامه
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

برچسب‌ها: زندگانى امام محمد باقر,

(نظر)

PostImageBlock " border="0">
/endPostImageBlock

زندگي نامه امام سجاد ( ع )

 

نام معصوم ششم علی ( ع ) است . وی فرزند حسین بن علی بن ابیطالب ( ع ) و ملقب به “سجاد” و “زین العابدین ” می باشد . امام سجاد در سال ۳۸هجری در مدینه ولادت یافت . حضرت سجاد در واقعه جانگداز کربلا حضور داشت ولی به علت بیماری و تب شدید از آن حادثه جان به سلامت برد ، زیرا جهاد از بیمار برداشته شده است و پدر بزرگوارش – با همه علاقه ای که فرزندش به شرکت در آن واقعه داشت – به او اجازه جنگ کردن نداد . مصلحت الهی این بود که آن رشته گسیخته نشود و امام سجاد وارث آن رسالت بزرگ ، یعنی امامت و ولایت گردد . این بیماری موقت چند روزی بیش ادامه نیافت و پس از آن حضرت زین العابدین ۳۵سال عمر کرد که تمام آن مدت به مبارزه و خدمت به خلق و عبادت و مناجات با حق سپری شد . سن شریف حضرت سجاد ( ع ) را در روز دهم محرم سال ۶۱هجری که بنا به وصیت پدر و امر خدا و رسول خدا ( ص ) به امامت رسید ، به اختلاف روایات در حدود ۲۴ سال نوشته اند . مادر حضرت سجاد بنا بر مشهور “شهربانو” دختر یزدگرد ساسانی بوده است . آنچه در حادثه کربلا بدان نیاز بود ، بهره برداری از این قیام و حماسه بی نظیر و نشر پیام شهادت حسین ( ع ) بود ، که حضرت سجاد ( ع ) در ضمن اسارت با عمه اش زینب ( ع ) آن را با شجاعت و شهامت و قدرت بی نظیر در جهان آن رو فریاد کردند . فریادی که طنین آن قرنهاست باقی مانده و – برای همیشه – جاودان خواهد ماند . واقعه کربلا با همه ابعاد عظیم و بی مانندش پر از شور حماسی و وفا و صفا و ایمان خالص در عصر روز عاشورا ظاهرا به پایان آمد ، اما مأموریت حضرت سجاد ( ع ) و زینب کبری ( س ) از آن زمان آغاز شد . اهل بیت اسیر را از قتلگاه عشق و راهیان به سوی “الله ” و از کنار نعشهای پاره پاره به خون خفته جدا کردند . حضرت سجاد ( ع ) را در حال بیماری بر شتری بی هودج سوار کردند و دو پای حضرتش را از زیر شکم آن حیوان به زنجیر بستند . سایر اسیران را نیز بر شتران سوار کرده ، روانه کوفه نمودند . کوفه ای که در زیر سنگینی و خفقان حاکم بر آن بهت زده بر جای مانده بود و جرأت نفس کشیدن نداشت ، زیرا ابن زیاد دستور داده بود رؤسای قبایل مختلف را به زندان اندازند و مردم را گفته بود بدون اسلحه از خانه ها خارج شوند . در چنین حالتی دستور داد سرهای مقدس شهدا را بین سرکردگان قبایلی که در کربلا بودند تقسیم و سر امام شهید حضرت ابا عبد الله الحسین را در جلو کاروان حمل کنند . بدین صورت کاروان را وارد شهر کوفه نمودند . عبید الله زیاد می خواست وحشتی در مردم ایجاد کند و این فتح نمایان خود را به چشم مردم آورد . با این تدبیرهای امنیتی چه شد که نتوانستند جلو بیانات آتشین و پیام کوبنده زن پولادین تاریخ حضرت زینب ( س ) را بگیرند ؟ گویی مردم کوفه تازه از خواب بیدار شده و دریافته اند که این اسیران ، اولاد علی ( ع ) و فرزندان پیغمبر اسلام ( ص ) می باشند که مردانشان در کربلا نزدیک کوفه به شمشیر بیداد کشته شده اند . همهمه از مردم برخاست و کم کم تبدیل به گریه شد . حضرت سجاد ( ع ) در حال اسارت و خستگی و بیماری به مردم نگریست و فرمود : اینان بر ما می گریند ؟ پس عزیزان ما را چه کسی کشته است ؟ زینب خواهر حسین ( ع ) مردم را امر به سکوت کرد و پس از حمد و ثنای خداوند متعال و درود بر پیامبر گرانقدرش ، حضرت محمد ( ص ) فرمود : “… ای اهل کوفه ، ای حیلت گران و مکراندیشان و غداران ، هرگز این گریه های شما را سکون مباد . مثل شما ، مثل زنی است که از بامداد تا شام رشته خویش می تابید و از شام تا صبح به دست خود بازمی گشاد . هشدار که بنای ایمان بر مکر و نیرنگ نهاده اید …” . سپس حضرت زینب ( ع ) مردم کوفه را سخت ملامت فرمود و گفت : “همانا دامان شخصیت خود را با عاری و ننگی بزرگ آلود کردید که هرگز تا قیامت این آلودگی را از خود نتوانید دور کرد . خواری و ذلت بر شما باد . مگر نمی دانید کدام جگرگوشه از رسول الله ( ص ) را بشکافتید ، و چه عهد و پیمان که بشکستید ، و بزرگان عترت و آزادگان ذریه او را به اسیری بردید ، و خون پاک او به ناحق ریختید …” . مردم کوفه آنچنان ساکت و آرام شدند که گویی مرغ بر سر آنها نشسته ! سخنان کوبنده زینب ( ع ) که گویا از حلقوم پاک علی ( ع ) خارج می شد ، مردم بی وفای کوفه را دچار بهت و حیرت کرد . شگفتا این صدای علی ( ع ) است که گویا در فضای کوفه طنین انداز است … . امام سجاد ( ع ) عمه اش را امر به سکوت فرمود . ابن زیاد دستور داد امام سجاد ( ع ) و زینب کبری و سایر اسیران را به مجلس وی آوردند ، و در آن جا جسارت را نسبت به سر مقدس حسین ( ع ) و اسیران کربلا به حد اعلا رسانید ، و آنچه در چنته دناءت و رذالت داشت نشان داد ، و آنچه لازمه پستی ذاتش بود آشکار نمود .

 پیام خون و شهادت

ابن زیاد یا پسر مرجانه اسیران کربلا را پس از مکالماتی که در مجلس او ب آنان روی داد ، دستور داد به زندانی پهلوی مسجد اعظم کوفه منتقل ساختند ، و دستور داد سر مقدس امام ( ع ) را در کوچه ها بگردانند تا مردم دچار وحشت شوند . یزید در جواب نامه ابن زیاد که خبر شهادت حسین ( ع ) و یارانش و اسیر کردن اهل و عیالش را به او نوشته بود ، دستور داد سر حسین ( ع ) و همه یارانش را و همه اسیران را به شام بفرستند . بر دست و پا و گردن امام همام حضرت سجاد زنجیر نهاده ، بر شتر سوارش کردند و اهل بیت را چون اسیران روم و زنگبار بر شتران بی جهاز سوار کردند و راهی شام نمودند . اهل بیت عصمت از راه بعلبک به شام وارد شدند . روز اول ماه صفر سال ۶۱هجری – شهر دمشق غرق در شادی و سرور است ، زیرا یزید اسیران کربلا را که اولاد پاک رسول الله هستند ، افراد خارجی و یاغیگر معرفی کرده که اکنون در چنگ آنهایند – یزید دستور داد اسیران و سرهای شهدا را از کنار “جیرون ” که تفریحگاه خارج از شهر و محل عیش و عشرت یزید بود عبور دهند . یزید از منظر جیرون اسیران را تماشا می کرد و شاد و مسرور به نظر می رسید ، همچون فاتحی بلا منازع ! در کنار کوچه ها مردم ایستاده بودند و تماشا می کردند . پیرمردی از شامیان جلو آمد و در مقابل قافله اسیران بایستاد و گفت : “شکر خدای را که شما را کشت و شهرهای اسلام را از شر مردان شما آسوده ساخت و امیر المؤمنین یزید را بر شما پیروزی داد” . امام زین العابدین ( ع ) به آن پیرمردی که در آن سن و سال از تبلیغات زهرآگین اموی در امان نمانده بود ، فرمود : “ای شیخ ، آیا قرآن خوانده ای ؟” . گفت : آری . فرمود : این آیه را قراءت کرده ای : قل لا أسئلکم علیه أجرا الا المودة فی القربی . گفت : آری . امام ( ع ) فرمود : آن خویشاوندان که خداوند تعالی به دوستی آنها امر فرموده و برای رسول الله اجر رسالت قرار داده ماییم . سپس آیه تطهیر را که در حق اهل بیت پیغمبر ( ص ) است تلاوت فرمود : “انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا” . پیرمرد گفت : این آیه را خوانده ام . امام ( ع ) فرمود : مراد از این آیه ماییم که خداوند ما را از هر آلایش ظاهر و باطن پاکیزه داشته است . پیرمرد بسیار تعجب کرد و گریست و گفت چقدر من بی خبر مانده ام . سپس به امام ( ع ) عرض کرد : اگر توبه کنم آیا توبه ام پذیرفته است ؟ امام ( ع ) به او اطمینان داد . این پیرمرد را به خاطر همین آگاهی شهید کردند . باری ، قافله اسیران راه خدا را در جلو مسجد جامع دمشق متوقف ساختند . سپس آنها را در حالی که به طنابها بسته بودند به زندانی منتقل کردند . چند روزی را در زندان گذراندند ، زندانی خراب . به هر حال یزید در نظر داشت با دعوت از برجستگان هر مذهب و سفیران و بزرگان و چاپلوسان درباری مجلسی فراهم کند تا پیروزی ظاهری خود را به همه نشان دهد . در این مجلس یزید همان جسارتی را نسبت به سر مقدس حضرت سید الشهداء انجام داد که ابن زیاد ، دست نشانده پلیدش در کوفه انجام داده بود . چوب دستی خود را بر لب و دندانی نواخت که بوسه گاه حضرت رسول الله ( ص ) و علی مرتضی و فاطمه زهرا علیهما السلام بوده است . وقتی زینب ( ع ) این جسارت را از یزید مشاهده فرمود و اولین سخنی که یزید به حضرت سید سجاد ( ع ) گفت چنین بود : “شکر خدای را که شما را رسوا ساخت ” ، بی درنگ حضرت زینب ( ع ) در چنان مجلسی بپاخاست . دلش به جوش آمد و زبان به ملامت یزید و یزیدیان گشود و با فصاحت و بلاغت علوی پیام خون و شهادت را بیان فرمود و در سنگر افشاگری پرده از روی سیه کاری یزید و یزیدیان برداشت ، و خلیفه مسلمین را رسواتر از مردم کوفه نمود . اما یزید سر به زیر انداخت و آن ضربات کوبنده و بر باد دهنده شخصیت کاذب خود را تحمل کرد ، و تنها برای جواب بیتی خواند که ترجمه آن این است : “ناله و ضجه از داغدیدگان رواست و زنان اجیر نوحه کننده را مرگ درگذشته آسان است ” .

 امام سجاد ( ع ) در دمشق

علاوه بر سخنانی که حضرت سجاد ( ع ) با استناد به قرآن کریم فرمود و حقیقت را آشکار کرد ، حضرت زین العابدین ( ع ) وقتی با یزید روبرو شد – در حالی که از کوفه تا دمشق زیر زنجیر بود – فرمود : ای یزید ، به خدا قسم ، چه گمان می بری اگر پیغمبر خدا ( ص ) ما را به این حال بنگرد ؟ این جمله چنان در یزید اثر کرد که دستور داد زنجیر را از آن حضرت برداشتند ، و همه اطرافیان از آن سخن گریستند . فرصت بهتری که در شام به دست امام چهارم آمد ، روزی بود که خطیب رسمی بالای منبر رفت و در بدگویی علی ( ع ) و اولاد طاهرینش و خوبی معاویه و یزید داد سخن داد . امام سجاد ( ع ) به یزید گفت : به من هم اجازه می دهی روی این چوبها بروم و سخنانی بگویم که هم خدا را خشنود سازد و هم برای مردم موجب اجر و ثواب باشد ؟ یزید نمی خواست اجازه دهد ، زیرا از علم و معرفت و فصاحت و بلاغت خانواده عصمت علیهم السلام آگاه بود و بر خود می ترسید . مردم اصرار کردند . ناچار یزید قبول کرد . امام چهارم ( ع ) پای به منبر گذاشت و آنچنان سخن گفت که دلها از جا کنده شد و اشکها یکباره فرو ریخت و شیون از میان زن و مرد برخاست . خلاصه بیانات امام ( ع ) چنین بود : “ای مردم شش چیز را خدا به ما داده است و برتری ما بر دیگران بر هفت پایه است . علم نزد ماست ، حلم نزد ماست ، جود و کرم نزد ماست ، فصاحت و شجاعت نزد ماست ، دوستی قلبی مؤمنین مال ماست . خدا چنین خواسته است که مردم با ایمان ما را دوست بدارند ، و این کاری است که دشمنان ما نمی توانند از آن جلوگیری کنند” . سپس فرمود : “پیغمبر خدا محمد ( ص ) از ماست ، وصی او علی بن ابیطالب از ماست ، حمزه سید الشهداء از ماست ، جعفر طیار از ماست ، دو سبط این امت حسن و حسین ( ع ) از ماست ، مهدی این امت و امام زمان از ماست ” . سپس امام خود را معرفی کرد و کار به جایی رسید که خواستند سخن امام را قطع کنند ، پس دستور دادند تا مؤذن اذان بگوید . امام ( ع ) سکوت کرد . تا مؤذن گفت : اشهد ان محمدا رسول الله . امام عمامه از سر برگرفت و گفت : ای مؤذن تو را به حق همین محمد خاموش باش . سپس رو به یزید کرد و گفت : آیا این پیامبر ارجمند جد تو است یا جد ما ؟ اگر بگویی جد تو است همه می دانند دروغ می گویی ، و اگر بگویی جد ماست ، پس چرا فرزندش حسین ( ع ) را کشتی ؟ چرا فرزندانش را کشتی ؟ چرا اموالش را غارت کردی ؟ چرا زنان و بچه هایش را اسیر کردی ؟ سپس امام ( ع ) دست برد و گریبان چاک زد و همه اهل مجلس را منقلب نمود . براستی آشوبی به پا شد . این پیام حماسی عاشورا بود که به گوش همه می رسید . این ندای حق بود که به گوش تاریخ می رسید . یزید در برابر این اعتراضها زبان به طعن و لعن ابن زیاد گشود و حتی بعضی از لشکریان را که همراه اسیران آمده بودند – بظاهر – مورد عتاب و سرزنش قرار داد . سرانجام بیمناک شد و از آنان روی پوشید و سعی کرد کمتر با مردم تماس بگیرد . به هر حال ، یزید بر اثر افشاگریهای امام ( ع ) و پریشان حالی اوضاع مجبور شد در صدد استمالت و دلجویی حال اسیران برآید . از امام سجاد ( ع ) پرسید : آیا میل دارید پیش ما در شام بمانید یا به مدینه بروید ؟ امام سجاد ( ع ) و زینب کبری ( ع ) فرمودند : میل داریم پهلوی قبر جدمان در مدینه باشیم .

 حرکت به مدینه

در ماه صفر سال ۶۱هجری اهل بیت عصمت با جلال و عزت به سوی مدینه حرکت کردند . نعمان بن بشیر با پانصد نفر به دستور یزید کاروان را همراهی کرد . امام سجاد و زینب کبری و سایر اهل بیت به مدینه نزدیک می شدند . امام سجاد ( ع ) محلی در خارج شهر مدینه را انتخاب فرمود و دستور داد قافله در آنجا بماند . نعمان بن بشیر و همراهانش را اجازه مراجعت داد . امام ( ع ) دستور داد در همان محل خیمه هایی برافراشتند . آنگاه به بشیر بن جذلم فرمود مرثیه ای بسرای و مردم مدینه را از ورود ما آگاه کن . بشیر یکسر به مدینه رفت و در کنار قبر رسول الله ( ص ) با حضور مردم مدینه ایستاد و اشعاری سرود که ترجمه آن چنین است : “هان ! ای مردم مدینه شما را دیگر در این شهر امکان اقامت نماند ، زیرا که حسین ( ع ) کشته شد ، و اینک این اشکهای من است که روان است . آوخ ! که پیکر مقدسش را که به خاک و خون آغشته بود در کربلا بگذاشتند ، و سرش را بر نیزه شهر به شهر گردانیدند” . شهر یکباره از جای کنده شد . زنان بنی هاشم صدا به ضجه و ناله و شیون برداشتند . مردم در خروج از منزلهای خود و هجوم به سوی خارج شهر بر یکدیگر سبقت گرفتند . بشیر می گوید : اسب را رها کردم و خود را به عجله به خیمه اهل بیت پیغمبر رساندم . در این موقع حضرت سجاد ( ع ) از خیمه بیرون آمد و در حالی که اشکهای روان خود را با دستمالی پاک می کرد به مردم اشاره کرد ساکت شوند ، و پس از حمد و ثنای الهی لب به سخن گشود و از واقعه جانگداز کربلا سخن گفت . از جمله فرمود : “اگر رسول الله ( ص ) جد ما به قتل و غارت و زجر و آزار ما دستور می داد ، بیش از این بر ما ستم نمی رفت ، و حال اینکه به حمایت و حرمت ما سفارش بسیار شده بود . به خدا سوگند به ما رحمت و عنایت فرماید و از دشمنان ما انتقام بگیرد” . سپس امام سجاد ( ع ) و زینب کبری ( ع ) و یاران و دلسوختگان عزای حسینی وارد مدینه شدند . ابتدا به حرم جد خود حضرت رسول الله ( ص ) و سپس به بقیع رفتند و شکایت مردم جفاپیشه را با چشمانی اشک ریزان بیان نمودند . مدتها در مدینه عزای حسینی برقرار بود . و امام ( ع ) و زینب کبری از مصیبت بی نظیر کربلا سخن می گفتند و شهادت هدفدار امام حسین ( ع ) را و پیام او را به مردم تعلیم می دادند و فساد دستگاه حکومت را بر ملا می کردند تا مردم به عمق مصیبت پی ببرند و از ستمگران روزگار انتقام خواستن را یاد بگیرند . آن روز در جهان اسلام چهار نقطه بسیار حساس و مهم بود : دمشق ، کوفه ، مکه و مدینه ، حرم مقدس رسول الله مرکز یادها و خاطره اسلام عزیز و پیامبر گرامی ( ص ) . امام سجاد در هر چهار نقطه نقش حساس ایفا فرمود ، و به دنبال آن بیداری مردم و قیامها و انقلابات کوچک و بزرگ و نارضایتی عمیق مردم آغاز شد . از آن پس تاریخ اسلام شاهد قیامهایی بود که از رستاخیز حسینی در کربلا مایه می گرفت ، از جمله واقعه حره که سال بعد اتفاق افتاد ، و کارگزاران یزید در برابر قیام مردم مدینه کشتارهای عظیم به راه انداختند . اولاد علی ( ع ) هر یک در گوشه و کنار در صدد قیام و انتقام بودند تا سرانجام به قیام ابو مسلم خراسانی و انقراض سلسله ناپاک بنی امیه منتهی شد . مبارزه و انتقاد از رفتار خودخواهانه و غیر عادلانه خلفای بنی امیه و بنی عباس به صورتهای مختلف در مسلمانان بخصوص در شیعیان علی ( ع ) در طول تاریخ زنده شد و شیعه به عنوان عنصر مقاوم و مبارز که حامل پیام خون و شهادت بود در صحنه تاریخ معرفی گردید . گرچه شیعیان همیشه زجرها دیده و شکنجه ها بر خود هموار کرده اند ، ولی همیشه این روحیه انقلابی را حتی تا امروز – پس از چهارده قرن – در خود حفظ کرده اند . امام سجاد ( ع ) گرچه بظاهر در خانه نشست ، ولی همیشه پیام شهادت و مبارزه را در برابر ستمگران به زبان دعا و وعظ بیان می فرمود و با خواص شیعیان خود مانند “ابو حمزه ثمالی ” و “ابو خالد کابلی ” و … در تماس بود ، و در عین حال به امر به معروف و نهی از منکر اشتغال داشت ، و شیعیان خاص وی معارف دینی و احکام اسلامی را از آن حضرت می گرفتند و در میان شیعیان منتشر می کردند ، و از این راه ابعاد تشیع توسعه فراوانی یافت . بر اثر این مبارزات پنهان و آشکار بود که برای بار دوم امام سجاد را به امر عبد الملک خلیفه اموی ، با بند و زنجیر از مدینه به شام جلب کردند ، و بعد از زمانی به مدینه برگرداندند . امام سجاد ( ع ) در مدت ۳۵سال امامت با روشن بینی خاص خود هر جا لازم بود ، برای بیداری مردم و تهییج آنها علیه ظلم و ستمگری و گمراهی کوشید ، و در موارد بسیاری به خدمات اجتماعی وسیعی در زمینه حمایت بینوایان و خاندانهای بی سرپرست پرداخت ، و نیز از طریق دعاهایی که مجموعه آنها در “صحیفه سجادیه ” گرد آمده است ، به نشر معارف اسلام و تهذیب نفس و اخلاق و بیداری مردم اقدام نمود .

 صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه که از ارزنده ترین آثار اسلامی است ، شامل ۵۷دعا است که مشتمل بر دقیقترین مسائل توحیدی و عبادی و اجتماعی و اخلاقی است ، و بدان “زبور آل محمد ( ص )” نیز می گویند . یکی از حوادث تاریخ که دورنمایی از تلألؤ شخصیت امام سجاد ( ع ) را به ما می نمایاند – گرچه سراسر زندگی امام درخشندگی و شور ایمان است – قصیده ای است که فرزدق شاعر در مدح امام ( ع ) در برابر کعبه معظمه سروده است . مورخان نوشته اند : “در دوران حکومت ولید بن عبد الملک اموی ، ولیعهد و برادرش هشام بن عبد الملک به قصد حج ، به مکه آمد و به آهنگ طواف قدم در مسجد الحرام گذاشت . چون به منظور استلام حجر الاسود به نزدیک کعبه رسید ، فشار جمعیت میان او و حطیم حائل شد ، ناگزیر قدم واپس نهاد و بر منبری که برای وی نصب کردند ، به انتظار فروکاستن ازدحام جمعیت بنشست و بزرگان شام که همراه او بودند در اطرافش جمع شدند و به تماشای مطاف پرداختند . در این هنگام کوکبه جلال حضرت علی بن الحسین علیهما السلام که سیمایش از همگان زیباتر وجامه هایش از همگان پاکیزه تر و شمیم نسیمش از همه طواف کنندگان دلپذیرتر بود ، از افق مسجد بدرخشید و به مظاف درآمد ، و چون به نزدیک حجر الاسود رسید ، موج جمعیت در برابر هیبت و عظمتش واپس نشست و منطقه استلام را در برابرش خالی از ازدحام ساخت ، تا به آسانی دست به حجر الاسود رساند و به طواف پرداخت . تماشای این منظره موجی از خشم و حسد در دل و جان هشام بن عبد الملک برانگیخت و در همین حال که آتش کینه در درونش زبانه می کشید ، یکی از بزرگان شام رو به او کرد و با لحنی آمیخته به حیرت گفت : این کیست که تمام جمعیت به تجلیل و تکریم او پرداختند و صحنه مظاف برای او خلوت گردید ؟ هشام با آن که شخصیت امام را نیک می شناخت ، اما از شدت کینه و حسد و از بیم آن که درباریانش به او مایل شوند و تحت تأثیر مقام و کلامش قرار گیرند ، خود را به نادانی زد و در جواب مرد شامی گفت : “او را نمی شناسم ” . در این هنگام روح حساس ابو فراس ( فرزدق ) از این تجاهل و حق کشی سخت آزرده شد و با آن که خود شاعر دربار اموی بود ، بدون آن که از قهر و سطوت هشام بترسد و از درنده خویی آن امیر مغرور خودکامه بر جان خود بیندیشد ، رو به مرد شامی کرد و گفت : “اگر خواهی تا شخصیت او را بشناسی از من بپرس ، من او را نیک می شناسم ” . آن گاه فرزدق در لحظه ای از لحظات تجلی ایمان و معراج روح ، قصیده جاویدان خود را که از الهام وجدان بیدارش مایه می گرفت ، با حماسه های افروخته و آهنگی پرشور سیل آسا بر زبان راند ، و اینک دو بیتی از آن قصیده و قسمتی از ترجمه آن : هذا الذی تعرف البطحاء وطأته والبیت یعرفه والحل والحرم هذا الذی احمد المختار والده صلی علیه الهی ما جری القلم “این که تو او را نمی شناسی ، همان کسی است که سرزمین “بطحاء” جای گامهایش را می شناسد و کعبه و حل و حرم در شناسائیش همدم و همقدمند . این کسی است که احمد مختار پدر اوست ، که تا هر زمان قلم قضا در کار باشد ، درود و رحمت خدا بر روان پاک او روان باد … این فرزند فاطمه ، سرور بانوان جهان است و پسر پاکیزه گوهر وصی پیغمبر است ، که آتش قهر و شعله انتقام خدا از زبانه تیغ بی دریغش همی درخشد …” . و از این دست اشعاری سرود که همچون خورشید بر تارک آسمان ولایت می درخشد و نور می پاشد . وقتی قصیده فرزدق به پایان رسید ، هشام مانند کسی که از خوابی گران بیدار شده باشد ، خشمگین و آشفته به فرزدق گفت : چرا چنین شعری – تا کنون – در مدح ما نسروده ای ؟ فرزدق گفت : جدی بمانند جد او و پدری همشأن پدر او و مادری پاکیزه گوهر مانند مادر او بیاور تا تو را نیز مانند او بستایم . هشام برآشفت و دستور داد تا نام شاعر را از دفتر جوایز حذف کنند و او را در سرزمین “عسفان ” میان مکه و مدینه به بند و زندان کشند . چون این خبر به حضرت سجاد ( ع ) رسید دستور فرمود دوازده هزار درهم به رسم صله و جایزه نزد فرزدق بفرستند و عذر بخواهند که بیش از این مقدور نیست . فرزدق صله را نپذیرفت و پیغام داد : “من این قصیده را برای رضای خدا و رسول خدا و دفاع از حق سروده ام و صله ای نمی خواهم ” . امام ( ع ) صله را بازپس فرستاد و او را سوگند داد که بپذیرد و اطمینان داد که چیزی از ارزش واقعی آن ، در نزد خدا کم نخواهد شد . باری ، این فضایل و ارزشهای واقعی است که دشمن را بر سر کینه و انتقام می آورد . چنانکه نوشته اند : سرانجام به تحریک هشام ، خلیفه اموی ، ولید بن عبد الملک ، امام زین العابدین و سید الساجدین ( ع ) را مسموم کرد و در سال ۹۵ هجری درگذشت و در بقیع مدفون شد .

تاریخ : جمعه 9 فروردين 1392 زمان : 16:10

نویسنده : اميرعباس دسته بندي : همه مطالب زندگي نامه
PostRateBlock /endPostRateBlock OnlyMorePostBlock
نمایش این کد فقط در ادامه مطلب
/endOnlyMorePostBlock

(نظر)

زيارت امام علي(ع)"قسمت سوم" ( 1392/6/2 )

زيارت امام علي (ع) "قسمت دوم" ( 1392/6/1 )

زيارت امام علي(ع) ( 1392/5/30 )

فضيلت زيارت حضرت اميرالمؤمنين ( 1392/5/30 )

زيارت وداع پيامبر ( 1392/5/29 )

ذكر مساجد معظّمه در مدينه منوّره ( 1392/5/28 )